Voor Julian Azkoul, de Brits-Libanese artistiek directeur van United Strings of Europe is publieksverbreding een allesbehalve hol begrip. Azkoul en zijn strijkersensemble zijn volgende week, op vrijdag 1 maart, te gast in DE SINGEL, en dit in kader van het RE/BIRTH festival.

Waar staat United Strings of Europe voor en wat wil het met zijn muziek bereiken?

Julian Azkoul: Het doel van het ensemble is om nieuwe en bekende muziek te presenteren op vernieuwende manieren en soms zelfs in ongebruikelijke settings. Zo hebben we bijvoorbeeld een optreden gedaan met de Gandini Jugglers, hetgeen een bewerking was van Stravinsky’s Apollon musagète: een ballet oorspronkelijk voor vier dansers en strijkorkest. Ik kreeg toestemming van de familie Stravinsky om een kamermuziekreductie van de partituur te maken, dus we waren een sextet dat samenwerkte met vier jongleurs, een choreograaf en een regisseur die een nieuw verhaal bedachten dat was aangepast aan onze tijd en dat we combineerden met hedendaagse muziek. We hadden een openingsstuk van Osvaldo Golijov, wiens liederen we ook in DE SINGEL zullen spelen, en we gaven opdracht voor een nieuw werk van Joanna Marsh, Another Eden genaamd. Apollo Resurrected is slechts één voorbeeld van hoe we de dingen op een andere manier benaderen: door een vernieuwende blik te werpen op repertoire uit het verleden en dat proberen te koppelen aan kwesties van vandaag.

Hoe ziet het proces eruit om een boeiend en origineel programma samen te stellen voor een concert of cd?

Het is interessant dat veel mensen steeds meer lijken te programmeren op de manier waarop wij dat doen, en ik denk dat dat een goede zaak is. Wanneer we onze programma’s samenstellen, proberen we een variatie te hebben in zowel muzikale periodes als muziek van verschillende plaatsen in de wereld. We denken na over verbanden tussen werken die thema’s ondersteunen en die het publiek zou kunnen waarderen. Renewal is daar een perfect voorbeeld van omdat je een repertoire hebt dat tweehonderd jaar omspant. Deze werken uit verschillende muzikale stijlen en periodes belichten elkaar. Mendelssohn horen in de context van 21^ste-eeuwse muziek, betekent dat we er op een andere manier naar luisteren dan wanneer het in een programma met Haydn en Brahms zou zitten. Het is ook belangrijk voor ons dat er een brede waaier aan stemmingen in een programma zit, van het contemplatieve tot het meer opzwepende. De liederen van Golijov zijn een heel goed voorbeeld van deze uitersten: van het soort zigeunerachtige en gekke einde van het eerste lied tot het ongelooflijk vredige en pure tweede lied.

Wat is je favoriete stuk van het Renewal programma en waarom precies?

Om eerlijk te zijn, zou ik voor elk stuk in dit programma een lans willen breken. De zuivere schoonheid van het Golijov-lied Lúa Descolorida, en de manier waarop Ruby Hughes het zingt, doet je hart smelten. Het is zo puur en spreekt zo direct aan, ook al is het dan in het Galicisch. De Mendelssohn is een fenomenaal werk voor strijkkwartet, maar ik denk – al zeg ik het zelf – dat de versie voor strijkorkest bijzonder goed werkt. Die accentueert nog meer de extremen in dat stuk. En dan is er ook nog de Entr’acte van Caroline Shaw, wat een geniaal werk is. Het is intussen een moderne klassieker geworden: mensen lijken het overal te spelen, zowel op eigen initiatief als op verzoek van concertorganisatoren.

Wat zijn de uitdagingen bij het arrangeren van muziek, zoals bijvoorbeeld bij het strijkkwartet opus 80 van Mendelssohn?

Het is een delicaat proces. Er zijn veel uitdagingen en het hangt er natuurlijk vanaf met welk medium je start en waarin je het arrangeert. Het is moeilijker om vocale werken aan strijkers aan te passen. De stemvoering in een koor is vaak anders dan wat je voor strijkers zou doen. Als in: als je enkel zou transcriberen, zou het waarschijnlijk niet zo goed klinken. Je moet een afweging maken over de herverdeling van de partijen. In het geval van Mendelssohns opus 80 is het origineel voor strijkers al zo goed geschreven, dat het bijna enkel een kwestie van orkestratie wordt: in welke passages speelt iedereen mee, welke passages zetten we een kwartet of kwartet met bas in om de oorspronkelijke intimiteit te behouden. Mijn arrangement speelt daar een beetje mee. Dus soms speelt iedereen, soms zijn het enkelen onder ons die de extremen in het stuk proberen te beklemtonen. Het toevoegen van een baslijn vereist vakmanschap. Je moet het op zo’n manier doen die genoeg punch brengt op de plekken waar het nodig is, zonder het stuk te zwaar te maken.

Hoe is United Strings of Europe georganiseerd; hoe breng je je muzikanten samen?

De kern van United Strings of Europe is een groep zeer goede en langdurige vrienden, en dat is iets wat heel duidelijk is voor het publiek als het ons ziet optreden. We spelen gewoon heel graag samen. We zijn geen fulltime ensemble, dus samenkomen voor projecten is altijd een prachtige gelegenheid voor ons.

We zijn een liefdadigheidsinstelling met een raad van bestuur die toezicht houdt op de activiteiten van het ensemble, helpt fondsen te werven en ervoor zorgt dat we de middelen hebben om te doen wat we vooropgesteld hebben te doen. Wat mijn rol als artistiek leider betreft, breng ik musici samen die ik ken en waardeer, maar ook nieuwe spelers die ik ontmoet als onderdeel van mijn andere muzikale werk als freelance violist. Ik ben altijd op zoek naar spelers van wie ik denk dat ze iets te zeggen hebben, waarvan ik denk dat ze bij het ethos van het ensemble passen. We zijn allemaal freelancers, niemand heeft een vaste positie of werkt op basis van een salaris. Ik voel me zeer bevoorrecht dat er zoveel fantastische muzikanten zijn die zich voor deze projecten bij mij willen aansluiten.

United Strings of Europe heeft een innovatief educatief programma ontwikkeld om een nieuw publiek te bereiken. Kan u ons daar iets meer over vertellen?

We zijn inderdaad behoorlijk actief in de gemeenschap, werken samen met liefdadigheidsinstellingen en stichtingen in het Verenigd Koninkrijk en daarbuiten, en proberen manieren te vinden om contact te leggen met mensen uit alle lagen van de bevolking, en vooral met mensen die misschien niet veel ervaring hebben met klassieke muziek of die geen idee hebben hoe het is om musicus te zijn. In onze workshops hebben we het vaak over hoe we als spelers met elkaar communiceren en hoe die benadering een model kan zijn voor samenwerking in andere werkomgevingen, bij het oplossen van problemen en meningsverschillen. Van 2017 tot 2020 hebben we veel van dit soort workshops gedaan in Libanon, door samen te werken met ngo’s en vluchtelingenkampen te bezoeken. Een kernthema dat naar voren kwam, was dat van respect: hoe we elkaar moeten respecteren in een werkrelatie, om rekening te houden met elkaars standpunt en een consensus te vinden. Om samen iets te creëren, of dat nu een muziekoptreden of een gemeenschappelijk project is, moeten we allemaal begrip voor elkaar kweken en waardering hebben voor waar ieder van ons vandaan komt. Wij geloven dat muziek en kunstenaarschap een bijdrage kunnen leveren aan de maatschappij die verder gaat dan het produceren van mooie concerten of een mooie cd. We denken altijd na over manieren om meer inclusief te zijn, door aansluiting te zoeken bij publiek met een handicap, lage inkomensgroepen, minderheden, enzovoort. Samen optreden met amateurs is een geweldige manier om zelfvertrouwen op te bouwen, bruggen te slaan en vriendschappen te smeden.

Wat zijn de toekomstplannen van het ensemble?

We hebben heel wat opnameprojecten in de pijplijn, samen met ons label BIS Records. Begin 2024 nemen we een programma op genaamd Hommages, met onder andere het door mij bewerkte ballet van Stravinsky, een nieuw stuk van de Finse componist Olli Mustonen en een Nonet van Golijov. We hebben ook een project met de Israëlische fluitiste Sharon Bezaly, genaamd Climate change. In wezen zijn het Vivaldi’s Vier Jaargetijden die ze gaat opnemen op fluit, samen met vier nieuwe jaargetijden geschreven door verschillende componisten zoals de Britse jazzpianist Gwilym Simcock, de Franse componist Nicolas Bacri en de Iraanse componist Gity Razaz. We doen ook een project met mijn broer, die rapmuzikant is. Het idee is om het honderd jaar oude boek The Prophet van de Libanese dichter Khalil Gibran op muziek te zetten. En we hebben ook plannen voor de première van een nieuw werk voor harp en strijkers van de Amerikaans-Syrische componist Saad Haddad.

WIE: Julian Azkoul, violist en artistiek directeur van het strijkersensemble United Strings of Europe
WAT: Interview naar aanleiding van een concert van United Strings of Europe in Antwerpen
WAAR & WANNEER: DE SINGEL, vrijdag 1 maart 2024 (i.k.v. het RE/BIRTH festival)
FOTO’S: ⓒ Dimitri Djuric