Na meer dan 400 jaar haalt Dionysos Now! de Johannespassie van Adriaen Willaert letterlijk van onder het Italiaanse museumstof. Pure vocale polyfonie door 6  mannen, de eerste keer sinds de dood van Adriaen Willaert.

De Johannespassie van Adriaen Willaert (Passio Domini Jesu Christi secundum Joannem)

Van de Noord-Italiaanse (katholieke, latijnse) passie-traditie is niet veel bekend. Toch kunnen we stellen dat ze daar in de hoogrenaissance heel populair was en ze een voorloper was van de passies die we nu kennen zoals ze in de protestantse traditie werden geadapteerd en hun hoogtepunt met Johann Sebastian Bach bereikten.

Via Orlandus Lassus, die deze meerstemmige passies kende van zijn verblijf in Italië, kwam die traditie naar Zuid-Duitsland. Lassus componeerde zelf 4 meerstemmige passies (Johannes-, Mattheus-, Lukas- en Markuspassie), maar gaf de belangrijkste protagonisten al a-capella solo-rollen, weliswaar gesproken of gezongen op de gregoriaanse reciteer-toon (evangelist, Jezus etc.), analoog met hoe bv. Francesco Cortecchia in Italië nog componeerde. Deze voordrachttechniek wordt bij Heinrich Schütz overgenomen, maar de testo, (de verteller) krijgt nu een gecomponeerde, gezongen rol, en in de moedertaal van de toehoorder (Mattheus- en Johannespassion).

Bij Bach zal de evangelist de meest prominente gezongen rol in het geheel van de passie krijgen, begeleid van een ‘continuo’-groep. Bij Willaert is dat niet zo. Alle ‘rollen’ die in zijn Johannespassie voorkomen zijn meerstemmig getoonzet. De evangelist is 4-stemmig, Jezus is 3-stemmig, Pilatus, Ancilla, Petrus 2-stemmig, het volk (turba) is 6-stemmig uitgewerkt. In deze oorspronkelijke vorm, zoals te vinden in de stemboekjes (Manuscripten, geen druk) werd dit werk nog nooit opgevoerd.

Er was lang twijfel of deze passie niet van de hand van Cypriano de Rore, een leerling van Willaert zou zijn, maar musicologen zijn er nu vrijwel zeker van ze Willaert toegeschreven kan worden. Ze verschijnt in het manuscript tussen (meerstemmig gecomponeerde) passies van Maistre Jhan en Vicenzo Ruffo, en stamt wellicht uit de tijd dat Willaert zanger was in de hofkapel aan het hof van Ferrara (Bij Alfonso en Ippolito d’Este in de jaren vóór hij door de doge van Venetië werd aangesteld.

De opname van de Johannespassie- met als cover de foto van een dode duif (een verwijzing naar lijden / dood én naar A. Willaert, die 35 jaar in Venetië werkte) – is van de hand van Stephan Vanfleteren. Ze is verkrijgbaar op CD en LP.

De beladen inhoud van de passie contrasteert fel met de ontroerende eenvoud waarin ze werd gecomponeerd: een vloeiende polyfone cadans neemt de toehoorder bijna een uur lang mee in het aangrijpende op klanken gereciteerde verhaal van het lijden en de kruisiging van Jezus Christus.

De schoonheid van de muziek doet ons te vlug vergeten waarvoor dit verhaal eigenlijk staat: persoonlijk leed, angst, pijn, frustratie, wanhoop. De ijzige klanken van het clavecimbel onderstrepen dit. Voordien als aankondiging van het onheil, en na de kruisiging als kreten van ontreddering.

Concertprogramma

Passio Domini Jesu Christi secundum Joannem – Adriaen Willaert

Hungarian Rock – Giörgy Ligeti

Continuum (1968) – Giörgy Ligeti

Pater Noster – Adriaen Willaert/ Enríquez Valderrábano

Concertagenda

23.3 Brussel, St Jacob op de Coudenbergkerk i.s.m. Bozar en Klarafestival

24.3 Melsen, Kerk i.s.m. Achilles Concept en het Fonds Vrienden van Dionysos Now!

26.3 Rome, Chiesa San Lorenzo i.s.m. de Vlaamse Vertegenwoordiging in Italië.      Officieel concert EU Voorzitterschap door België

27.4 Antwerpen, deSingel

Dionysos Now! o.l.v. Tore Tom Denys

Franz Vitzthum, countertenor

Bernd Oliver Fröhlich, tenor

Jan Petryka, tenor

Julian Podger, tenor

Tim Scott Whiteley, bass-baritone

Joachim Höchbauer, bass

Tore Tom Denys, tenor

Catalina Vicens, clavecimbel

Bestellen kunt u de CD / LP op volgende link: https://www.dionysosnow.com/product/adriano-4/ 

Wenst u Dionysos Now! te steunen? Dat kan met een gift aan het Fonds Vrienden van Dionysos Now! En verloopt best via deze tool bij de Koning Boudewijnstichting https://donate.kbs-frb.be/actions/FFODionysosNow . Elke gift wordt zeer gewaardeerd.