Van een muziektheatrale Stabat Mater tot uitgepuurde elektronica, van een minimalistisch strijkkwartet met mondharmonica tot videokunst met een vleugje klassieke muziek. Ziedaar de uitersten die musici en performers afgelopen zaterdagavond op het Utrechtse Gaudeamusfestival voor nieuwe muziek onderzochten. Twee sleutelwoorden: grenzeloze interdisciplinariteit.
Mees Vervuurt (°2000) verraste met een ingetogen muziektheaterdans over de zoektocht naar het kind in onszelf. Vier zangers en een danseres bouwden een expressieve en evenwichtige expositie (“where are you? I am waiting”) op waarbij de zangers zowel in solo als in tutti geheel in het verhaal opgingen. De dans is een dans van wanhoop om het gemis van onbevangenheid maar ook een van hoop op terugkeer van de kindertijd wanneer de danseres de buik van de twee vrouwelijke solisten in haar dans betrekt. Dans, muziek en boodschap zijn vindingrijk op elkaar afgestemd. Vervuurt gaat in zijn compositie -een afstudeerproject aan het Utrechts conservatorium- alternatieve zangtechnieken niet uit de weg. Hij laat de mannenstemmen bij het woord “triste” schor wegzakken of uit onmacht piepen om te eindigen in keelklanken. De uitvoerenden (Cyprien Crabbé, Femke Hulsman, Pleuni Veen, Veronika Akhmetchina en Wessel van der Ham) overtuigden door de natuurlijke wijze waarop zij vooral met elkaar bezig waren. De kostuums (Floren Bloch) vielen op door de kracht van hun bestudeerde eenvoud. Kort gezegd: het werkte.
Het Canadese strijkensemble Quatuor Bozzini onderzocht in Colliding Bubbles van de Deense componist Niels Lyhne Løkkegaard (°1979) de grenzen van minimalisme en microtonaliteit. De musici speelden naast hun strijkinstrument ook ieder een mondharmonica, een combinatie waarvan register en klankkleur een wonderlijke lichtheid toevoegden aan lange lijnen die de strijkers trokken. Bij afwezigheid van bouwstenen als melodie, ritme, dynamiek, harmonische voortspinning of de onrust van atonaliteit ligt de vraag voor de hand waar de muziek blijft. Resteert hier slechts geluid? De luisterervaring was vergelijkbaar met de aanblik van een zoutmeer, een wit kleurvlak dat wegens afwezigheid van een zichtbare horizon, leek te versmelten met de grijsblauwe hemel. Maar als je goed keek, respectievelijk luisterde, zag je de kleurenpracht van kristallen of het begin van een plantje. Aldus kwam de zeldzame verandering in de textuur van de muziek overeen met die eenzame cactus in die eindeloze vlakte.
Hi hats nu shotta
De radicale componist Klein brengt jazz, klassiek, drone, noise, rap en avant-garde samen in een ruw karaktervol videospektakel. Klein heeft muziek uitgebracht op zowel geavanceerde danslabels als op gevestigde Europese klassieke merken en heeft onvoorspelbaarheid en voortdurende vernieuwing als handelsmerk. Speciaal voor Gaudeamus Festival 2023 maakte de Londense multidisciplinaire outsider een geheel nieuwe performance: hi hats nu shotta, een verzameling samples van drums, beats met her en der een vleug klassiek.
De eerste geluiden die je hoort zijn de klepperende clubritmes van stampende zuigers, gevolgd door stuiterende en knetterende objecten, bliksemschichten, fragmenten van elektronisch orgel, vervormde solozang. Kleins reisplan wordt iets duidelijker wanneer een danser achter een videoscherm een soloperformance lijkt te brengen van een drummer, gitarist en pianist. Naast extremen zoals de spectaculaire flashlights (een zonnebril zou handig zijn geweest) in combinatie met de mystieke rookmachines heeft Klein ook opvallend stille momenten verwerkt. Zo is het videofragment met de vage contouren van een gitarist, tegen een oranje achtergrond (brand?) onheilspellend en intiem, evenals de murmelende solozang van een vrouw die met iets anders bezig lijkt te zijn. De performance eindigt met een welgemeend Happy Birthday.
Honderd procent elektronica was zaterdag te vinden bij geluidskunstenares en muzikant Felisha Ledesma. In haar jongste set, Fading father from me, voor AM-synthesizer, baseert zij zich op geluiden van het dagelijks leven zoals een (langdurig) voorbijrijdende trein, windvlagen en prevelende bejaarden. Haar werk wordt gestut door meditatieve samples uit de werelden van relax en onspanning. Door de jaren heen heeft zij een trouwe groep (CD) luisteraars verzameld. Maar voor een DJ die zich niet bedient van light engineering, dance en video is het minder eenvoudig een publiek aan zich te binden. Het vermogen zich over te geven aan deep listening als performancekunst , is niet iedereen gegeven, zo bleek.
Gezien: Gaudeamus Festival, Utrecht
Datum: zaterdag 9 september
