Dé Johannespassion, dé Mattheuspassion: juist, je denkt uiteraard en zo goed als uitsluitend aan Bach, dé Bach, Johann Sebastian dus. Welaan, wie eens een andere Johannespassie wil horen, heeft nu een alternatief. Nu pas? Gek want dat alternatief is lang voor Bach pen en papier ter hand nam, geschreven…

In de Sint-Jacob-op-Koudenberg kerk in Brussel kon je zaterdag 23 maart 2024 luisteren naar de (hernieuwde) wereldpremière van de Johannespassie gecomponeerd door Adriaan Willaert, de componist uit Rumbeke, nu een deelgemeente van Roeselare, die in Venetië het mooie muzikale weer zou gaan maken. Daar componeerde hij een Johannespassie die allicht één keer werd uitgevoerd. Eerlijkheidshalve moeten we u meegeven dat ze in de 20ste eeuw, niet zo heel origineel weliswaar, terug in druk werd gebracht en een paar keer werd uitgevoerd als compositie van Cypriano de Rore uit Ronse en onder meer werkzaam in Parma, een andere componist uit de grote lijst Vlaamse Polyfonisten, onze “oltremontano”, en wat jongere tijdgenoot van Willaert.

Waarom zou De Rore de componist zijn?

Wie het juist besliste, is niet zo van belang, maar er werd geduid dat deze Johannespassie van De Rore was en niet van Willaert. Het werk was niet monotoon genoeg, te rijk en nog wat ditjes en datjes volgens de onderzoekers die het veel meer iets van De Rore vonden. Fout dus. Op het manuscript staat zeer duidelijk Adriaan Willaert. Let er op dat Willaert in Italië nog les gaf aan De Rore en dat De Rore Willaert opvolgde in de San Marco toen deze laatste overleed. De beide componisten hadden een goede band en ja, dan is er bestuiving. Hoe dan ook, het kan niet meer betwist worden dat deze passie gecomponeerd is door Willaert. De eer is aan Tore Tom Denys, oprichter en artistiek directeur van Dionysos Now! om de pluim op zijn hoed te steken wat het wetenschappelijk, historisch en muzikaal onderzoek naar dit werk betreft en om het eindelijk, na 450 jaar, terug ten gehore te brengen.

Niet op het concert, wel de generale repetitie

Een mens kan niet overal tegelijk zijn. 23 maart stond in mijn agenda vastgepind om in AMUZ naar Els Biesemans te gaan luisteren. Er werd mij de gelegenheid geboden om een dag eerder de generale repetitie bij de wonen in de Gentse Sint-Jacobskerk. Meteen geef ik u mee dat ik soms liever zo’n generale bijwoon dan het concert zelf. In dit geval vond ik het nog interessanter omdat de Sint-Jacobskerk een ideaal kader is. Een kerk waar het werk thuishoort, gotiek, niet té groot… En tijdens de repetitie kan je discreet in de kerk rondwandelen, genieten van de kunstwerken die het gebouw sieren en je kan je oor in alle hoeken en kanten te luisteren leggen. Zo hoor je de wonderlijke kracht van de polyfonie en renaissancemuziek: die gezangen klinken altijd door, niets gaat verloren, de kleurverandering in deze of gene hoek maakt het des te boeiender als luisteraar in precies de gotische en soms romaanse kerken. In een hedendaagse vierkante zaal kan niet dezelfde sfeer heersen om deze bijzonder fraaie passie te beluisteren, denk ik zo. Meteen een reden om de (kandidaat) organisatoren allemaal aan te raden deze Johannespassie door Dionisos Now! te boeken voor komende jaren en te kiezen voor een gotische kerk als ze het werk programmeren.

In de ban, 50 minuten kort

50 minuten kunnen lang duren, maar het tijdsbesef ontvlood me. Het was niet 50 minuten lang, maar veel eerder 50 minuten kort. Geen seconde saaiheid, eentonigheid, vlakte. Je zou met een beetje goede wil deze Johannespassie (volledig: Passio Domini Jesu Christi secundum Joannem) zelfs twee keer achter elkaar kunnen genieten al was het om bij het herbeluisteren andere klankkleuren te ontdekken. Deze passie is, net als bij Bach trouwens, bij wijlen haast een (pré-)opera. Niet omwille een ouverture, solisten, orkest en libretto, want zo is het helemaal niet, maar wel omwille van de wijze hoe Willaert de tekst benadrukt en in de verf zet.

Dionysos Now! benadert bij wijlen de kleuren van de voormalige Capilla Flamenca onder leiding van wijlen Dirk Snellings. Wat mij betreft de absolute top in de uitvoering van alles wat polyfonie was en wie dat muzikale niveau benadert of haalt, die mag voor mijn part alle concertzalen en kerken van de wereld veroveren met deze bijzondere muziek. Hoe jong het ensemble ook is, het heeft al een vast karakter en dat kan alleen nog maar versterken en unieker worden. Zo is niet alleen deze Johannespassie een alternatief voor de talloze eenzijdige keuzes voor (alweer) Bach, maar het is gewoon een ideale keuze om het ensemble te boeken voor een of ander boeiend concert waar de Vlaamse polyfonie centraal staat, al dan niet in een soort kruisbestuiving naar zeer hedendaagse werken.

Alle concerten zijn uitverkocht, maar je weet nooit dat er nog een stoel vrij komt. Wie niet waagt, niet wint: hier kan je kaarten bestellen.

• WAT: Johannespassie van Adriaan Willaert
• WIE: Dionysos Now! , dirigent Tore Tom Denys
• WAAR & WANNEER:

23.3 Brussel, St Jacob op de Coudenbergkerk i.s.m. Bozar en Klarafestival

24.3 Melsen, Kerk i.s.m. Achilles Concept en het Fonds Vrienden van Dionysos Now!

26.3 Rome, Chiesa San Lorenzo i.s.m. de Vlaamse Vertegenwoordiging in Italië.      Officieel concert EU Voorzitterschap door België

27.4 Antwerpen, deSingel

• FOTO: © Visit Brussels