Op 31 juli jl. werd Cees Nooteboom 90 jaar. Als één van de meest gerenommeerde Nederlandse schrijvers schreef hij talrijke romans, reisverhalen, essays en dichtbundels en ontving heel wat prestigieuze prijzen. Al een half leven verblijft hij ook vaak in zijn huis op het Spaanse eiland Menorca. In Duitsland is hij wellicht nog bekender dan bij ons. Nooteboom schrijvend over kunst, dan herinner ik me vooral de vele essays over beeldende kunst, film en architectuur. Tiepolo, Hopper, Zurbarán en vele anderen, Nooteboom doet ons altijd op een verrassende manier naar kunst kijken.
Over het raadsel van woorden, tonen en stemmen verscheen vorig jaar en gaat voor een keer niet over zien, maar over luisteren. Het zijn de stukken die hij tussen 2002 en 2010 publiceerde in Preludium, het tijdschrift van het Amsterdamse Concertgebouw. Slechts enkele van de stukken zijn concertrecensies, meestal zijn het korte anekdotische stukken waarin hij filosofeert en mijmert over klassieke muziek, beroemde musici en componisten en ook over romans waarin muziek een rol speelt.
Het moeilijkste en het hoogste
Eén van de stukken is een ode aan Simon Vestdijk, waarin Nooteboom zich laat ontvallen dat over muziek schrijven de moeilijkste schrijfvorm is die er bestaat. Amateurs die samen een strijkkwartet vormen, belangeloos samen musiceren, vindt hij dan weer “het hoogste wat er is”… Misschien is het omdat hij het zo moeilijk en hoog inschat dat hij er in zijn lange leven veel minder woorden aan heeft besteed dan aan de beeldende kunsten. Vaak gaat het dan ook over de onmacht muziek in woorden uit te drukken. Over de verwondering, de verwarring of de magie die muziek kan opwekken. Niet alleen in het concertgebouw, ook tussen de muren van zijn huis in Menorca.
Klassiekers als de Vlaamse Polyfonisten over Mozart tot Mahler en Bruckner passeren de revue, en ook opvallend veel twintigste eeuwse componisten zoals Schönberg, Ligeti, Elliot Carter, Stockhausen of Kagel. Alhoewel hij toegeeft geen muzieknoten te kunnen lezen, en op een descriptieve, sentimentele en ook literaire manier te luisteren, ontplooit zich in het boekje toch een fijne connaisseur. De cello is zijn lievelingsinstrument, komen we ook te weten.
Zijn novelle Het volgende verhaal (1991) schreef Nooteboom met de Preludes op. 34 van Sjostakovitsj als begeleidende muziek op de achtergrond. Mag dat wel, vraagt hij zich af ? Van Harry Mulisch mocht het in elk geval niet, muziek als begeleiding bij het schrijven is een belediging voor de muziek. Het tekent het respect dat Nooteboom voor muziek als grote kunst heeft. Dit boekje is er een bewijs van. Het biedt een boeiende inkijk in de mijmerende poëtische ziel van de grootste nog levende Nederlandse schrijver.
WIE: Cees Nooteboom
WAT: Over het raadsel van woorden, tonen en stemmen
UITGAVEN: Uitgeverij Koppernik BV
