Als de dag van gisteren herinner ik me het moment waarop ik in 1993 aanbelde bij Piet Swerts in Bertem. Mét een cameraploeg om een item te maken voor het VRT-Journaal over deze jonge componist. De reden was simpel. Hij was in de prijzen gevallen bij de Koningin Elisabethwedstrijd. Zijn “Zodiac” werd het plichtwerk voor de finale vioolwedstrijd. Het gebeurt niet vaak dat een Belgisch componist door die internationale jury wordt uitverkoren. Dat mocht wel eens in Het Journaal komen.

Die herinnering schoot me te binnen toen ik Piet Swerts tijdens de recente finale van pianowedstrijd in de loge van Bozar tijdens een panelgesprek met Katelijne Boon haar zijn boek zag overhandigen : “Moments Musicaux. Piet Jozef Swerts, een componistenbiografie”. Net zoals toen glunderde Piet Swerts. Fier over het gepresteerde werk.

Geen kanjer, zoals de autobiografie die André Laporte ooit schreef, maar meer een meticuleus neergeschreven dagboek, een logboek bijna, bescheiden in omvang. Het typeert de persoon, de bescheidenheid zelf. Hij stelt het voor als een “bijzondere blik in de interne keuken van een professionele componist”. Een terugblik dan toch op een carrière van veertig jaar componeren en – mocht je het willen weten – van iemand die op 14 november vijfenzestig werd. Uit een korte familiegeschiedenis leren we dat hij een dromerig kind was en altijd al schrijver wou worden wat hij eigenlijk nog altijd doet: maar met muziek!

De aha-erlebnis kwam toen hij op de muziekschool in Tongeren – 10 jaar oud – het tweede thema uit Bachs Wohltemperiertes Klavier hoorde, “ een explosie in mijn hoofd”. Hij wou voortaan “muziek doen”, naar het Lemmens in Leuven gaan en daar “begon een van de mooiste en onbezonnen perioden uit mijn jeugdjaren”. Het was puur plezier en het ging vanzelf. Zijn begaafdheid stond vlug vast, hij kreeg een Lutoslawski-manie, gelardeerd met Debussy én begon volop te componeren, uit te voeren, prijzen te halen: Prijs Lemmens-Tinel, Baron Flor Peeters prijs en in 1987 winnaar van de Koningin Elisabeth compositiewedstrijd.

Met het opgelegd werk “Rotations” voor de finalisten van de pianowedstrijd kreeg hij nationale erkenning, zijn naam was gelanceerd. Alhoewel hij vaak de blaadjes mocht draaien bij zijn groot voorbeeld en pianoleraar Robert Groslot was concertpianist worden niet langer zijn droom, componeren was zijn ding. En de bekroning kwam in 1993 met zijn vioolconcerto “Zodiac”. Het was nog maar eens prijs met het plichtwerk voor de finalisten van de Elisabethwedstrijd. Een professioneel keerpunt noemt hij het dat zorgde voor nieuwe én internationale kansen.

Swerts vertelt complexloos waar hij zijn inspiratie vandaan haalt, over de kracht van de geïnspireerde improvisatie, beschrijft hoe de muziek soms vanzelf komt: “Muziekwerken hebben hun eigen leefwereld met eigen wetmatigheden. Die moet je als componist zijn gang laten gaan, zelfs als je dat zo helemaal niet zou gewenst hebben.” Hij illustreert dat met het mooie verhaal over zijn liedcyclus Les Roses, “…als een grote geut kwam het eruit, onophoudelijk (… …) de muziek dicteerde zichzelf”. Maar componeren gebeurt niet enkel in een creatieve roes. Nog een citaat maakt dat duidelijk: “Soms leer je ook hoe technisch en met bijna wiskundige verhoudingen dat compositieproces in mekaar zit.”

Het is geen droge opsomming van hoe hij al die werken schreef, nee, want je wordt meegesleurd in het construerend hoofd van de componist. Hoe die 24 “Straight Strung Sonates” zijn geboren op die nieuwe Maene-piano, hoe dat groots oorlogsoratorium “A Symphony of Trees” tot stand kwam, dat etherische Elegia uit zijn klarinetkwintet. Overigens is weinig bekend dat hij ook veel voor sax en harmonieorkest geschreven heeft. Het lijken wel ontboezemingen, lees het korte maar ontroerende In Memoriam voor Wim Henderickx. Nog dit over “Slava Oekraina!” zijn Vredeshymne die getuigt over zijn engagement samen met zijn Oekraïense vrouw voor de slachtoffers van de oorlog in dat land.

Een heel open boek waarin een nederige en oprechte toonkunstenaar zichzelf blootlegt én zijn muziek. Met zovele fragmenten die je kan beluisteren met de vele QR-codes die het boek bevat. Zeker nuttig en nodig want veel hedendaagse Vlaamse componisten horen we té weinig in onze concertzalen en op onze zenders.

Productcode (EAN): 9789465128917

Verschijningsdatum: 4 april 2025

Uitvoering: hardcover