César Guerra-Peixe: heruitvinder van de Braziliaanse muziek

De laatste aanwinst in Naxos’ Music of Brazil-serie is de muziek van César Guerra-Peixe (1914-1993). In zijn symfonische werken vermengt de componist inheemse muziek met Europese klassieke muziek. De Britse dirigent Neil Thomson weet samen met het Goiás Philharmonic Orchestra het uitbundige karakter van Guerra-Peixe te laten herrijzen.

De serie Music of Brazil maakt deel uit van het Brasil em Concerto-project. Ter gelegenheid van 200 jaar onafhankelijk Brazilië wordt het muzikaal erfgoed van het land (vaak voor het eerst) op cd opgenomen. De eerste cd (8.574067) bracht muziek van Alberto Nepomuceno (1864-1920), een voorvechter van het Braziliaanse cultuurnationalisme. De meest recente aanwinst is de symfonische muziek van César Guerra-Peixe (1914-1993).

Assimilatie en inclusiviteit

César Guerra-Peixe werd geboren in Petrópolis, De Keizerlijke Stad van Brazilië. Hij was de zoon van Portugese immigranten met een Roma achtergrond. Deze multiculturele achtergrond vertaalde zich later ook in zijn composities.

Guerra-Peixe studeerde van 1932 tot 1940 aan de Escola Nacional de Música in Rio de Janeiro. Na zijn studies viool en compositie sloot hij zich aan bij de beweging Música Viva en volgde hij het voorbeeld van Hans-Joachim Koellreutter die het serialisme naar Brazilië bracht. Teleurgesteld in de avant-garde technieken zocht de jonge Guerra-Peixe naar andere bronnen van inspiratie. Die vond hij in de traditionele muziek van zijn land. Het is uit deze etnomusicologische zoektocht en experimentatie dat zijn Symphonic Suites Nos. 1 & 2 (1955) ontstonden.

De Braziliaanse cultuur verklanken

In zijn twee symfonische suites komen twee Braziliaanse regio’s muzikaal tot leven. De eerste suite met de ondertitel “Paulista” verklankt de staat São Paulo en de tweede studie met de ondertitel “Pernambucana” verklankt de staat Pernambuco. Beide kennen een traditionele opbouw in vier bewegingen waarvan het eerste deel opent met een dans, gevolgd door een snelle beweging en een derde lyrisch deel om af te sluiten met een uitbundige en snelle slotbeweging.

Symphonic Suites Nos. 1 opent met “Cateretê” vernoemt naar de gelijknamige Braziliaanse dans die in dit deel verwerkt is. Ritmische passages worden afgewisseld door een vrije zangachtige stijl. De strijkers en de koperblazers van de twee snelle delen “Jongo” en “Tambu” zijn aan elkaar gelinkt en putten beide uit hetzelfde materiaal, namelijk een Afro-Braziliaanse dans. De tweede beweging “Jongo” verwijst naar de dans zelf terwijl de vierde beweging “Tambu” naar het typerende percussie-instrument verwijst. De enthousiaste percussie-sectie en blazers van het Goiás Philharmonic Orchestra maken het onmogelijk om niet met de muziek mee te bewegen.

In Roda De Amigos (1979) — het werk dat tussen de twee suites op de cd instaat — tonen de houtblazers in korte solo’s hun uitzonderlijke kwaliteiten. De solisten treden in dialoog met het orkest dat hier eerder een ondersteunende functie heeft. Net als de suites verwijst ook dit intermezzo naar de Braziliaanse cultuur. De titel Roda verwijst naar een Braziliaanse traditie die geassocieerd wordt met onder meer capoeira waarbij vrienden in een cirkel muziek maken.

De cd sluit af met Symphonic Suites Nos. 2. Ook in deze tweede suite blinken de percussionisten en houtblazers uit. De complexe ritmiek en gedetailleerde instructies van de componist in “Maracatu” worden op exceptionele manier vertolkt. In “Frevo” staat de vakkundige interpretatie van de blazers en in het bijzonder die van de klarinetsolo in de schijnwerper. Dirigent Neil Thomson brengt de essentie van iedere traditionele stijl met kracht en geraffineerd naar boven. Dit zorgt voor een levendige en spannende beluistering.