Hoe zouden Chopin’s meesterwerken klinken als we ze zouden uitvoeren zoals de componist ze werkelijk bedoelde? Een baanbrekende nieuwe Kickstarter-campagne beweert dat we decennialang naar de verkeerde interpretaties hebben geluisterd.

De klassieke muziekwereld staat op het punt om een fascinerende wending te maken. Een nieuw project, gelanceerd via Kickstarter, stelt een provocerende vraag die generaties van pianisten en publiek zou kunnen doen herdenken: wat als onze geliefde, razendsnelle interpretaties van Chopin’s werken ons juist wegleiden van wat de componist werkelijk wilde dat we zouden horen?

De 5-CD box set, uitgevoerd door de Italiaanse pianist Alberto Sanna op een historische fortepiano, belooft Chopin’s pianomuziek te presenteren in de originele tempo’s zoals aangegeven in zijn partituren. Maar het gaat hier niet om een simpele vertraging van bekende werken – het project berust op een revolutionaire herinterpretatie van hoe 19e-eeuwse metronoommarkeringen gelezen moesten worden.

De metronoom-puzzel

Het hart van dit project ligt in wat de makers “Whole Beat Metronome Practice” (WBMP) noemen. Volgens hun onderzoek werden metronoommarkeringen in de 19e eeuw niet gelezen als individuele tikken, maar als pendelzwaaien – een interpretatie die de tempo’s effectief halveert en transformeert van fysiek onmogelijke snelheden naar muzikaal expressieve uitvoeringen.

“Veel 19e-eeuwse metronoommarkeringen zijn niet alleen snel – ze zijn fysiek onspeelbaar, zelfs door ‘s werelds beste pianisten,” legt Wim Winters uit. “Het volhouden van 15 noten per seconde en meer is geen kwestie van discipline of talent – het is een kwestie van fysiologie.”

Deze benadering opent volgens de makers een geheel nieuwe klankwereld waarin Chopin niet verschijnt als een technisch spektakel, maar als een diepzinnige poët van tijd en ademhaling. In deze video beantwoord Wim Winters de meest gestelde vragen over het Project.

Drie pijlers van authenticiteit

Het project rust op drie fundamenten die samen een nieuwe luisterervaring zouden moeten creëren. Naast de hervormde tempo-interpretatie hanteren de muzikanten ook “originele rubato” – waarbij de linkerhand strikt op tijd blijft en ornamentatie alleen plaatsvindt waar Chopin het noteert. Daarnaast gebruiken ze exact de pedaalmarkeringen zoals Chopin ze schreef, iets wat volgens het project nog nooit eerder in de opnamegeschiedenis is gedaan.

Alberto Sanna, de pianist achter deze opnames, kwam tot dit project nadat hij een video van Wim Winters over Chopin had gezien. Zo geïnspireerd was hij door het tempo-onderzoek dat hij de volgende dag een vlucht van Los Angeles naar België boekte om meer te leren. Deze ontmoeting leidde tot een artistieke samenwerking die gebaseerd is op historische uitvoeringspraktijk.

Het historische instrument

De opnames worden gemaakt op een 6-octaaf fortepiano, gebouwd in 2019 door de Belgische instrumentmaker Joris Potvlieghe, gebaseerd op een origineel instrument van Johann Fritz uit Wenen (1816). Dit instrument werd specifiek voor dit tempo-project ontworpen en biedt volgens de makers een uitzonderlijk heldere en zingende bovenstem die essentieel is voor het overbrengen van Chopin’s muzikale taal.

De keuze voor een Weense-stijl instrument is niet toevallig. Hoewel veel luisteraars Chopin associëren met Franse of latere romantische piano’s, groeide hij op met Weense instrumenten, die zijn begrip van klank, balans en articulatie vormden.

Wat er te horen valt

De box set omvat vijf CD’s met een brede selectie van Chopin’s pianowerken: de complete Études Op. 10 en 25, de vier Scherzi, de vier Ballades, en de 24 Preludes Op. 28. Voor werken zonder metronoommarkeringen wendden de makers zich tot Theodor Kullak, een van Czerny’s meest vooraanstaande leerlingen, wiens tempo-indicaties consistent aansluiten bij Chopin’s eigen gevoel voor snelheid.

Opvallend is de opname aanpak: de muziek wordt vastgelegd in de Authentic Sound studio met een volledig gerestaureerde Studer A80-r spoelband-recorder uit 1981, gekozen voor zijn unieke ruimtelijke karakter en warmte. Dit minimalistische, analoge proces weerspiegelt volgens de makers de geest van het project: eenvoudig, gefocust en puur.

Luister hier naar een stukje uit: 12 Études, Op. 10

Toekomstplannen

Dit Chopin-project is het eerste volume in wat mogelijk een meerdelige verkenning van zijn pianomuziek zou kunnen worden. Pianist Sanna richt zich momenteel op de voltooiing van zijn Beethoven-cyclus, maar bij uitzonderlijke steun zou de productie van Volume 2 van de Chopin-serie prioriteit krijgen voor 2027.

Een bijzonder vooruitzicht is de geplande restauratie van een originele Pleyel pianino uit 1838 – hetzelfde model dat Chopin bij zich had op Majorca waar hij de Preludes componeerde. Als de financiering lukt, zou dit historische instrument gebruikt worden voor een nieuwe opname van de Preludes, wat ze zou terugbrengen naar de exacte klankwereld waarin ze ontstonden.

Of dit project inderdaad onze perceptie van Chopin zal veranderen, blijft afwachten. Maar het biedt wel een fascinerende kans om her te ontdekken hoe een van de grootste componisten ter wereld zijn muziek werkelijk bedoelde te laten klinken.