Na de dood van de Zonnekoning, Lodewijk XIV, werd de 5-jarige achterkleinzoon Lodewijk van Anjou tot Lodewijk XV gekroond. De jonge koning erfde een Frankrijk met ernstige financiële problemen. Regent Filips II van Orléans wist ietwat orde te scheppen maar de pauselijke Unigenitus-bul bleef over Frankrijk hangen en verdeelde het land. Absolute macht zat er voor Lodewijk XV niet in. En le Grand Siècle voor de muziek en de kunsten was voorbij.
Ondanks de financiële beperkingen, de opstandige adel, de moeilijke verhouding met de clerus en de politieke besluiteloosheid van Lodewijk XV zelf, steunde de koning nog altijd kunstenaars en ambachten aan zijn hof. Het Franse hof bleef een culturele hub. Niet in dezelfde proportie als zijn voorganger maar het leidde toch tot enkele pareltjes van de Franse barok.
Wereldlijke muziek & Opera
| Rameau: L’orchestre de Louis XV
Een van de bekendste namen aan het hof van Lodewijk XV was Jean-Philippe Rameau (1683-1764). De verhouding tussen vorst en componist was zeker niet te vergelijken met die tussen Lodewijk XIV en Jean-Baptiste Lully. Rameau was 25 jaar in dienst van Alexandre Le Riche de la Pouplinière, de belastingslachter van de Franse rekenkamer. Ook na la Querelle des Bouffons (1752/53) bleef de componist aan het hof componeren maar dan zonder mecenas.
Je kan zeggen dat Rameau verantwoordelijk was voor de wereldlijke muziek aan het hof. Hij genoot niet van een monopolie zoals Lully maar wist toch redelijk wat opera en balletten voor L’Académie royale de musique (Parijs) en le Théâtre du château (Versailles) te componeren. Zijn eerste creaties waren de opera Hippolyte et Aricie (1733) en het ballet Les Indes galantes (1735).
De cd Rameau: L’orchestre de Louis XV brengt vier orkestrale suites uit zijn balletten en opera, te beginnen bij Les Indes galantes (1735). De gepunte ritmes van de “Ouverture” [track 01] zetten meteen de toon en brengen de Franse nationale stijl meteen over. Franse dansen zoals de musette, het menuet en de gavotte zijn op dit dubbelalbum talrijk aanwezig. Gebracht door Le Concert des Nations onder leiding van Jordi Savall komt deze muziek authentiek tot klinken.
Religieuze, hogere sferen
| Gervais: Grand motets pour Louis XV
Charles-Hubert Gervais (1671-1744) was de zoon van Hubert Gervais, een valet in dienst van de Hertog van Orléans. In dienst van de regent begon Gervais als ordinaire de la musique en groeide op latere leeftijd uit als surintendant van de hertogs muziek. Gervais had als ambitie om in de voetsporen van Lully te treden en zich te storten op wereldlijke muziek en opera. Gervais componeerde een aantal opera, sommige daarvan in samenwerking met Marc-Antoine Charpentier (1671-1744), en probeerde voor la Querelle een compromis te vinden en de Franse en Italiaanse stijl met elkaar te verzoenen. Maar dit is niet het oeuvre waarvoor hij vandaag nog herinnerd wordt. Nee, het zijn de vijfenveertig grands motets die in zijn laatste 10 jaren van zijn carrière schreef die we nog kennen.
Volgens État actuel de la Musique du Roi (1733) zou de componist de hertog gesmeekt hebben voor de titel van Sous-Maître van de koninklijke muziekkapel niet te krijgen. De hertog gaf Gervais toch deze positie en het lot van de componist lag vast. Hij zou niet langer wereldlijke muziek componeren maar zich storten op de Latijnse traditie. Het is in deze hoedanigheid dat hij zijn grands motets componeerde.
Ter ere van 300 jaar Lodewijk XV (1722-2022) selecteerde het label Château du Versailles enkele van deze motetten en bundelde ze op de cd Gervais: Grand motets pour Louis XV. Allen zijn ze dramatisch en volgen ze een vereenvoudigde vorm van zijn voorganger Michel-Richard Delalande (1657-1726). Geen complexe opbouw dus maar heldere structuren die de aandacht van de luisteraar op de tekst vestigen. Het Jubilate Deo (Psaume 100) [track 10-13] zou een van de populairste werken van de koninklijke muziekkapel geweest zijn. Zowel Lodewijk XV als zijn opvolger Lodewijl XVI hebben volgens geschreven bronnen meermaals van dit werk genoten. Ook de andere gekozen motetten kennen een gelijkaardig, hoog niveau. Het resultaat is een mooi samengesteld programma in een smaakvolle uitvoering.
Intieme kringen aan het klavecimbel
| L’aimable: une journée avec Louis XV
Het klavecimbel groeide aan het Franse hof uit tot een geliefd instrument. Vele componisten, onder wie ook Gervais, schreven Méthodes voor dit klavierinstrument. De cd L’aimable: une journée avec Louis XV stelt een programma van “réveil-matin” tot “étoiles” samen en weerspiegeld daarmee de dagelijkse kunstopleiding in de beaux arts voor adellijke dames.
Klaveciniste Céline Frisch brengt voor dit programma composities van vijf verschillende componisten samen. Natuurlijk krijgt François Couperin (1668-1733) als een van de belangrijkste Franse klaviercomponsiten uit de barok een plaatsje op deze cd. De andere vier namen zijn tegenwoordig minder gekend maar kende ook zij succesvolle carrières. Frisch brengt dit repertoire met lichte en soms zelfs speelse aanslag, smaakvolle ornamentatie en subtiel gekozen registers.
Informatie
Rameau: L’orchestre de Louis XV
- WIE: Le Concert des Nations o.l.v. Jordi Savall
- WAT: Rameau: L’orchestre de Louis XV
- UITGAVEN: AliaVox (AVSA9882A+B / AVSA 9882A+B)
- BESTELLEN: JPC
Gervais: Grand motets pour Louis XV
- WIE: Choeur du Concert Spirituel, Les Ombres o.l.v. Sylvain Sartre
- WAT: Gervais: Grand motets pour Louis XV
- UITGAVE: Château de Versailles Spectacles (CVS073)
- BESTELLEN: JPC
-
- WIE: Céline Frisch [klavecimbel]
- WAT: L’aimable: une journée avec Louis XV
- UITGAVEN: Alpha Classics (ALPHA837)
- BESTELLEN: JPC
