Op vrijdagmiddag 8 augustus vond in de Moritzkirche te Halberstadt het slotconcert van de Junior-Orgelakademie 2025 plaats. Het werd een beklijvend hoogtepunt van een week vol muzikaal engagement, historisch bewustzijn en jeugdige gedrevenheid.

De uitvoering vond plaats binnen het bredere kader van de 71ste Internationale Orgeltagung van de Gesellschaft der Orgelfreunde (GdO), die deze zomer vanuit Maagdenburg in Halberstadt neerstreek. Een treffende keuze: Halberstadt is immers geen stad als alle andere, maar een waar orgelcentrum, diep geworteld in de Europese cultuurgeschiedenis met o.a. zijn verbluffende middeleeuwse Domschatz.

Leertraject met visie

De Junior-Orgelakademie, georganiseerd door de Mitteldeutsche Orgelgesellschaft te Altenburg, biedt jongeren tussen twaalf en eenëntwintig jaar de kans om een week lang te werken met topdocenten op historische orgels in Thüringen en Saksen-Anhalt. De nadruk ligt niet enkel op techniek of stijl, maar op het beleven van de orgelcultuur in haar volledige context: van registratiewetenschap tot lokale orgelgeschiedenis, van praktijklessen tot liturgisch inzicht. Deze editie vormde een levendige staalkaart van het potentieel van jonge organisten. Het concert in Halberstadt was daarbij de kers op de taart.

Aan deze editie namen dertien jongeren uit heel Duitsland deel. Wat hen verbond, was niet alleen hun liefde en fascinatie voor het orgel – de koningin der instrumenten – maar vooral hun leergierigheid. Wat opviel, was dat deze op het eerste gezicht uiteenlopende groep van 12- tot 21-jarigen zich als een hechte familie aan elkaar optrok. Tijdens de week waren immers banden gesmeed die de muziek overstegen.

Een kerk met karakter

De Moritzkirche bood een sfeervol en betekenisvol decor voor dit concert. Als één van de oudste kerken van de stad – met wortels tot in de 11de eeuw – ademt ze rust en geschiedenis. De binnenruimte – gekenmerkt door een sobere gotiek, houten balkenplafonds en middeleeuwse ornamentiek – nodigde uit tot geconcentreerd luisteren. De ster van de avond was ongetwijfeld het prachtig gerestaureerde Christoff-Jesse-orgel uit 1787: een laatbarokinstrument met karakter en helderheid, dat jonge handen en oren de ruimte gaf om te groeien. Het rijke klankpalet van het instrument kwam volledig tot uiting. Niet alleen barokke werken van Bach, Buxtehude, Krebs en Lübeck klonken wonderwel, ook (laat-)romantische werken van Boëllmann, Franck en Mendelssohn kregen een eigen kleur en spraken tot de verbeelding.

De stad als klankgedachte

Halberstadt is niet toevallig het toneel van dit alles. De stad herbergt één van de oudste schriftelijke bewijzen van een chromatisch orgel (uit 1361) en draagt trots de titel van Orgelstadt. Hopelijk kunnen we het majestueuze orgel in de Dom ooit nog horen. Vandaag is de stad ook de thuisbasis van het fameuze Organ²/ASLSP-project van John Cage: een uitvoering die begon in 2001 en gepland staat om 639 jaar te duren – “as slow as possible”. In een wereld die vaak snelheid eist, biedt Halberstadt met dit project een meditatieve, filosofische tegenstem – een perfecte context voor een jong orgelproject dat inzet op bezinning, verdieping en tijdloosheid.

Jong talent op historisch fundament

Het concert zelf was een gelaagd en ontroerend gebeuren. Mooi was dat iedere deelnemer de gelegenheid kreeg om zich met een zelfgekozen stuk, dat hij of zij gedurende de afgelopen dagen onder begeleiding had ingestudeerd, aan het publiek voor te stellen. Elk stuk was meer dan een vertolking; het was een ontmoeting tussen jonge persoonlijkheid en eeuwenoud instrument. Daarbij was het indrukwekkend hoe ook de jongste deelnemers – sommigen amper 12 jaar – zich uitstekend wisten te handhaven. De toekomst lijkt verzekerd, iets wat het talrijk opgekomen publiek van de Orgeltagung met zichtbaar enthousiasme wist te waarderen.

De begeleidende docenten – onder wie gevestigde namen als Lisa Hummel en Léon Berben – speelden een cruciale rol. Niet alleen begeleidden zij deze jonge mensen met vakkennis en zorg, ze daagden hen ook uit om over hun eigen schaduw te springen. Tijdens het concert hielpen ze actief mee met registreren en stimuleerden ze de deelnemers om podiumervaring op te doen, ook voor wie dit de allereerste keer was.

Wat het concert bijzonder maakte, was precies die wisselwerking tussen kwetsbaarheid en kracht. De onzekerheid van de eerste noten, de openheid waarmee fouten werden geïntegreerd, en de glansmomenten van pure klankbeheersing: het zijn net die contrasten die het publiek raakten. In deze eeuwenoude kerk werd niet louter muziek gebracht, maar betekenis gedeeld. Niet het afgewerkte, virtuoze telde hier, maar het groeiende, het oprechte zoeken naar toon, timing en betekenis.

Het levendigste moment was zonder twijfel een geïmproviseerd concerto in d-klein – een verfrissende kijk op de barokliteratuur die vele toehoorders verraste. De afsluiter was een weloverwogen keuze: een fulminante uitvoering van Nun danket alle Gott van Karg-Elert, die de luisteraars niet alleen muzikaal, maar ook emotioneel op een hoogtepunt bracht. Een moment van dankbaarheid, niet alleen voor de muziek, maar ook voor het engagement van deze jonge generatie.

Een belofte in klank

Met dit concert werd de brug geslagen tussen verleden en toekomst, tussen leerweg en podium, tussen Halberstadts roemrijke orgelverleden en het talent van morgen. De Moritzkirche fungeerde daarbij als meer dan concertzaal: ze werd klankruimte voor ontplooiing. Dat de jongeren, in een maatschappij waar klassieke muziek en orgelspel vaak als ouderwets, zelfs buitenissig worden ervaren, toch met passie blijven doorgaan, verdient bewondering. Projecten als deze Junior-Orgelakademie geven hen dat noodzakelijke duwtje in de rug. Het is geen sinecure om met oude instrumenten te werken – je verlaat je comfortzone, én precies dat maakt dit initiatief zo waardevol.

Johann Friedrich Röpke en Daniel Beilschmidt richtten dit project drie jaar geleden op. Hun betrokkenheid en zichtbaar plezier waren hartverwarmend. We kunnen alleen maar hopen dat dit initiatief om te werken met historische orgels blijft voortbestaan én navolging krijgt, ook buiten Duitsland. Want wat hier weerklonk, was geen jeugdige spielerei, maar een belofte in klank…