De Koningin Elisabethwedstrijd 2025 voor piano staat dit jaar in het teken van twee vooraanstaande componisten: Ana Sokolović en Kris Defoort. Zij leveren allebei een bijzondere muzikale bijdrage in de vorm van verplichte werken die speciaal voor de wedstrijd gecomponeerd zijn. Deze nieuwe composities – respectievelijk voor de halve finale en de finale – vormen niet alleen een artistieke meerwaarde voor de wedstrijd, maar ook een unieke uitdaging voor de deelnemers. In dit beschouwende artikel belichten we de achtergrond en stijl van beide componisten, hun betekenis in de hedendaagse muziekwereld, én hoe hun werken de Koningin Elisabethwedstrijd kleuren met eigentijdse klanken.
Hedendaagse klanken in een traditierijke wedstrijd
Het introduceren van nieuwe muziek is een traditie die de Koningin Elisabethwedstrijd al jaren koestert. Elk concours geeft jonge musici de opdracht een splinternieuw werk te vertolken, waardoor hedendaagse componisten een prominente rol krijgen. In 2025 is ervoor gekozen om zowel in de halve finale als in de finale een wereldpremière te programmeren. Dit onderstreept hoe de wedstrijd een brug slaat tussen jong uitvoerend talent en levende componisten. Sokolović en Defoort staan zo in de schijnwerpers, niet als uitvoerders, maar als de creatieve geesten achter de noten op de lessenaar. Hun aanwezigheid bij de halve finale en finale benadrukt de dialoog tussen componist en uitvoerder: ze zullen van dichtbij meemaken hoe hun muziek tot leven komt in de interpretaties van de deelnemers.
Ana Sokolović: speelse ritmes en internationaal flair
Ana Sokolović (°1968) is een Servisch-Canadese componiste die wereldwijd erkenning geniet om haar originele en levendige muzikale taal. Oorspronkelijk afkomstig uit Belgrado vestigde ze zich in Montréal, en groeide uit tot een toonaangevende figuur in de hedendaagse klassieke muziek in Canada. Haar muziek wordt geroemd om een speelse energie en rijke ritmiek, vaak gevoed door de folkloristische tradities van Zuid-Slavisch tradities. Invloeden van Slavische ritmes en volksmelodieën weeft ze op persoonlijke wijze in haar composities, gecombineerd met moderne technieken die doen denken aan Stravinsky’s polyritmes en zelfs echo’s van pop- en wereldmuziek. Het resultaat is een kleurrijke klankwereld vol contrasten en verrassingen, die zowel kenners als nieuwe luisteraars aanspreekt.
Sokolović heeft een veelzijdig oeuvre opgebouwd, van intieme solo- en kamermuziek tot grootschalige operaproducties. Zo schreef ze onder meer de opvallende opera “Svadba (Wedding)” – een a-capella werk voor zes vrouwenstemmen – en “The Midnight Court”, een kameropera die haar internationaal op de kaart zette. Haar werk werd meermaals bekroond; ze won bijvoorbeeld twee jaar op rij een JUNO Award voor beste klassieke compositie (2019 en 2020), een prestigieuze Canadese muziekprijs. Die onderscheidingen illustreren haar belang in de hedendaagse muziekwereld en haar vermogen om een breed publiek te bereiken met nieuwe muziek.
Een nieuw werk voor de halve finale: Two Studies for Piano
Voor de halve finale van de Koningin Elisabethwedstrijd 2025 componeerde Ana Sokolović het verplichte werk “Two Studies for Piano”. Dit pianostuk – bestaande uit twee contrasterende etudes – is geschreven voor solo piano en stelt de 24 halvefinalisten in staat hun kunnen te tonen aan de hand van gloednieuwe muziek. Sokolović’ kenmerkende stijl is duidelijk aanwezig: de Two Studies bevatten vermoedelijk zowel speelse ritmes als lyrische momenten, waarmee de pianisten uiteenlopende facetten van hun techniek en muzikaliteit moeten demonstreren. Het feit dat de componiste put uit Balkan-invloeden belooft ook onweerstaanbare ritmische patronen, iets waar de pianisten feeling voor moeten tonen.
De wereldpremière van Two Studies for Piano vindt plaats op maandag 12 mei 2025 in Studio 4 van Flagey, tijdens de allereerste halvefinaleronde. Op die dag zal de eerste halvefinalist dit werk voor het eerst uitvoeren voor publiek, in aanwezigheid van Sokolović zelf. In de week van 12 tot 17 mei brengen alle 24 halvefinalisten op hun beurt de Two Studies ten gehore tijdens hun recital. Omdat het halvefinalewerk al kort na de preselecties aan de kandidaten werd bezorgd, hebben ze de tijd gehad om zich grondig voor te bereiden. Toch blijft het een uitdaging: er bestaan immers geen eerdere opnames of interpretatievoorbeelden van dit fonkelnieuwe stuk. Iedere pianist moet zelf tot een overtuigende lezing komen, wat ruimte laat voor individuele creativiteit. Sokolović zal tijdens de halve finales aanwezig zijn om haar werk meermaals uitgevoerd te horen en de verschillende interpretaties van de jonge musici mee te maken. Voor haar is het ongetwijfeld even spannend als voor de pianisten: haar noten krijgen leven via 24 verschillende persoonlijkheden.
Kris Defoort: kruisbestuiving tussen klassiek en jazz
De Belgische componist Kris Defoort (°1959) is een muzikaal fenomeen dat grenzen tussen genres doet vervagen. Als pianist, componist én improvisator heeft hij een unieke plaats verworven op het kruispunt van klassieke muziek en jazz. Defoort, geboren in Brugge, begon zijn carrière in de jazzwereld maar ontwikkelde gaandeweg een heel eigen stijl waarin geschreven compositie en spontane improvisatie samensmelten. Hij is niet in één hokje te plaatsen: zijn muziek kan even goed swingend en vrij aanvoelen als gestructureerd en klassiek van vorm. Die kruisbestuiving van klassiek en jazz geeft zijn werk een frisse, eigentijdse stem binnen de concertzaal.
In de loop der jaren heeft Kris Defoort een rijk oeuvre gecreëerd, variërend van kamermuziek tot symfonische stukken en opera’s. Hij componeerde bijvoorbeeld de opera’s “The Woman Who Walked into Doors” (2001) en “House of the Sleeping Beauties” (2009) voor De Munt in Brussel, beide in samenwerking met regisseur Guy Cassiers. Een van zijn meest ambitieuze werken is de opera “The Time of Our Singing” (première in 2021), gebaseerd op de roman van Richard Powers, waarmee Defoort internationaal hoge ogen gooide – het leverde hem zelfs een International Opera Award op, een bekroning als bewijs van zijn uitzonderlijke vakmanschap. Naast componist is Defoort actief gebleven als uitvoerder: hij treedt regelmatig op met zijn eigen jazztrio en doceert aan het Koninklijk Conservatorium in Brussel, waar hij zijn kennis doorgeeft aan nieuwe generaties muzikanten.
Verplicht finalewerk: Music for the Heart als climax van de wedstrijd
Voor de finale van de Koningin Elisabethwedstrijd piano 2025 kreeg Kris Defoort de eervolle opdracht een nieuw werk voor piano en orkest te schrijven. Het resultaat is “Music for the Heart”, een concertant werk dat als hoogtepunt van de wedstrijd dient. Deze compositie voor piano en symfonieorkest vergt van de finalisten niet alleen virtuositeit, maar ook inlevingsvermogen en flexibiliteit. Defoort heeft in Music for the Heart ongetwijfeld elementen verwerkt die zijn signatuur dragen: misschien vloeien er jazzharmonieën door de orkestrale textuur, of laat hij ruimte voor lyriek en spontane dialoog tussen solist en orkest. Het stuk belooft een spannende wisselwerking te worden tussen ritme en melodie, tussen uitgeschreven partituur en de persoonlijke touch die elke pianist eraan zal geven.
De finalisten krijgen echter pas na de halve finale de bladmuziek van Music for the Heart in handen. Daarmee start een intense week van voorbereiding: traditiegetrouw trekken de twaalf overgebleven kandidaten zich terug in de Muziekkapel Koningin Elisabeth, volledig afgezonderd van de buitenwereld. In die korte tijdspanne van één week moeten ze Defoorts nieuwgeboren partituur instuderen – zonder hulp van hun leraren of internet – en zich de muziek eigen maken. Het is een enorme uitdaging die zowel technisch meesterschap als mentale veerkracht vereist. Elke finalist moet zijn of haar interpretatie van “Music for the Heart” vormgeven en deze met zelfvertrouwen kunnen brengen met een voltallig orkest. Voor jonge pianisten, gewend aan het traditionele repertoire, betekent dit finalewerk een sprong in het onbekende en een test van hun muzikale creativiteit onder hoge druk.
De wereldpremière van Music for the Heart vindt plaats op maandag 26 mei 2025, de eerste avond van de finale in het Paleis voor Schone Kunsten (Bozar) in Brussel. Tijdens deze finale-avond zal de allereerste finalist het werk creëren samen met het Brussels Philharmonic onder leiding van dirigent Kazushi Ono. Kris Defoort zal daarbij in de zaal aanwezig zijn om te horen hoe zijn compositie voor het eerst tot klinken komt. In de daaropvolgende finale-avonden vertolken ook de overige elf finalisten Defoorts werk, telkens met hetzelfde orkest, maar ongetwijfeld telkens met een eigen nuance. Het is een zeldzame situatie: de componist kan binnen één week zijn stuk in twaalf verschillende interpretaties beleven. Voor Defoort moet dat een fascinerende ervaring zijn, en voor het publiek evenzeer – zij maken kennis met een nieuw werk en ontdekken elke avond nieuwe kanten ervan via de diverse uitvoeringen. De aanwezigheid van de componist tijdens de finale geeft bovendien extra glans aan het gebeuren; het publiek en de jury kunnen direct de schepper van de muziek erkennen, en de finalisten voelen wellicht een extra stimulans om recht te doen aan de intenties achter de noten.
Video: Kris Defoort over de creatie van “Music for the Heart” en de ervaring om zijn werk door twaalf finalisten te horen vertolken. (Video in te voegen, bijvoorbeeld een interview of reportage tijdens de finaleweek.)
Betekenis voor de wedstrijd en de muziekwereld
De keuze voor Ana Sokolović en Kris Defoort als componisten in de Koningin Elisabethwedstrijd 2025 onderstreept het engagement van de wedstrijd met de hedendaagse muziek. Beide componisten brengen hun eigen muzikale universum naar de competitie en geven daarmee de jonge pianisten én het publiek de kans om iets nieuws te ontdekken. Voor de deelnemers vormen deze verplichte werken een testcase in flexibiliteit en artistiek inzicht: ze moeten tonen dat ze niet alleen het klassieke repertoire meester zijn, maar ook een onbekend stuk van onze tijd tot leven kunnen wekken. Dit soort uitdaging tilt de wedstrijd naar een hoger plan en bereidt de musici voor op een professionele carrière waarin nieuwe muziek een plaats heeft.
Tegelijk betekenen de wereldpremières binnen de wedstrijd dat de composities van Sokolović en Defoort meteen een publiek platform krijgen. Het feit dat hun werken op cd en streaming zullen verschijnen na afloop van de wedstrijd, zorgt ervoor dat de muziek een langer leven beschoren is buiten de context van de competitie. Zo verrijkt de Koningin Elisabethwedstrijd niet alleen de carrières van opkomende pianisten, maar ook het repertoire van de 21e-eeuwse muziek. Sokolović en Defoort leveren in 2025 een waardevolle bijdrage die verder reikt dan het wedstrijdevent zelf: ze inspireren zowel de deelnemers als de luisteraars, en bevestigen de blijvende dialoog tussen traditie en vernieuwing in de klassieke muziekscene.
