Madama Butterfly, Giacomo Puccini’s befaamde drama uit 1904, opent het seizoen bij Opera Ballet Vlaanderen (OBV). Het is een tragedie waarbij het publiek, in een Hitchcockian twist, vanaf het begin al een blik heeft op de bom. Onder leiding van dirigente Daniela Candillari brengt OBV een diepe reflectie over het verleden, het heden en de toekomst – met een eigen twist.
In the moment
“Oh! l’amara fragranza/di questi fior, /velenosa al cor mi va;” met deze woorden betreurt Pinkerton (tenor Ovidiu Purcel) het resultaat van zijn gedrag. Het verhaal is simpel: Pinkerton trouwt met een Japanse vrouw, dit zonder de intentie bij haar te blijven. Is het liefde, is het lust, is het allebei? De kracht, en tragedie, van Madama Butterfly is hoe realistisch de situatie wel niet is. Menselijke relaties zijn een warboel, en soms heeft de ene andere intenties dan de tweede persoon in het spel. Bij Cio-Cio-San (Butterfly; sopraan Celine Byrne) is het duidelijk vanaf het begin dat dit het einde is van haar onschuld – en haar leven.
Maar, het verhaal reflecteert ook op het belang van de kleine momenten – of leugens – die een individu gelukkig maakten. Is dit een correcte reflectie? Wie weet. Madama Butterfly wordt uiteindelijk ook geplaagd door de historische context van oorlog en kolonisatie. De status quo tussen de Amerikaanse marineluitenant Pinkerton en de bevallige, doch arme, Butterfly is vanaf het begin al in onevenwicht. Voeg daar gebrekkige communicatie en verkeerde intenties aan toe… het kon niet anders dan verkeerd aflopen.
Nu, zoals blijkt is ook Butterfly – die haar familie en religie verwerpt én naar niemand wilt luisteren – ook niet zo onschuldig. Niemand wint in deze relatie. Dit alles maakt van Madama Butterfly een dieptrieste, maar realistische opera.
Butterfly versus Maiko
OBV besluit met een fictief verhaal – over de zelfdoding van regisseur Maiko Nakamura – Madama Butterfly een spiegel te geven omtrent (verloren) identiteit. Butterfly, in de opera, verwerpt haar eigen familie en religie om zich te vervolledigen met Pinkerton, om zichzelf te zien als Amerikaanse. Maiko – die in haar leven worstelt met de verschillende doden in haar verleden, en haar verhuis van Japan naar Europa – kan het conflict, tijdens de productie, omtrent haar eigen identiteit ogenschijnlijk niet meer aan.
Madama Butterfly – een product van exotisme door een westerse bril – is voor mijzelf altijd een opera met een kanttekening. Door het in lijn te plaatsen met dit narratief lijkt OBV ruimte te maken voor wat het psychologische narratief kan betekenen, en zo minder aandacht te geven aan de folkloristische stereotypen die Madama Butterfly achtervolgen. Ikzelf ben zeer dankbaar voor dit nieuwe perspectief. Identiteit, en de zoektocht hiernaar, is iets dat we allemaal gemeen hebben. De set was uitermate Japans geïnspireerd: het gebruik van de negatieve ruimte, Japanse Avant-garde-achtige kostumering – het is Madama Butterfly anno 2024, zonder exotisme.
Dan is er nog de uitvoering. Ik kan niet anders dan lovend zijn hierover. Ik heb mogelijks ook tegen Purcel gezegd dat hij zo overtuigend was voor mij als Pinkerton dat ik het gevoel had een schoen naar hem te willen gooien – wat een gedrocht (van een personage), maar wat een sterke en overtuigende uitvoering. Byrne overtuigde mij vooral met hoe snel zij kon springen tussen een uitermate vocale zuiverheid, om dan in haar stem een soort spreekdynamiek te brengen die van karakter sprak. Een beetje verisme in Puccini. Mezzosopraan Lotte Verstaen, als Suzuki, was de ideale counterbalans voor Byrne. Het Duetto dei foiri – het moment dat Butterfly in volle verliefdheid Suzuki, die een iets meer realistischer beeld heeft op de situatie, de tuin laat leegplukken – was voor mij een “ja”-moment. Als in “ja, de combinatie van deze twee stemmen, het werkt.” Verstaen heeft een rijke en sterke laagte – iets waar stermezzosopraan Marilyn Horne voor dit repertoire ook altijd op stond –, en deze contrasteert mooi met de meer fluwelen klank van Byrne. Deze cast was een totaalcombinatie die zeker alle lof waard is.
OBV’s Madama Butterfly straalt. Dit omdat het niet zomaar een herinterpretatie is van de zoveelste exotische romance, maar een reflectie op het hier en nu. Het geeft ons gedachten waarin we onszelf kunnen terugvinden. En dit, voor mij, is wat opera anno 2024 zou moeten zijn.
