Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) is in. De klank van zijn meesterlijk Pianokwintet, zoals het op 9 oktober in het Paleis der Academiën door het Ensemble Mendelssohn (Daniel Rubenstein, Anouk Lapaire, Gergely Kota, Johannes Burghoff en pianist Alessandro Cervino) uitgevoerd werd, hing nog in de lucht en even later prijkte het weer op het programma van De Middagconcerten.
De vertrouwde zaal van het Instrumentenmuseum aan de Kunstberg was volgelopen. Stoelen werden aangerukt. De verwachting was merkbaar. Met reden. Vijf meesters in het vak, vijf gevestigde waarden: pianist Alexander Melnikov en violisten Marc Danel en Gilles Millet, altviolist Vlad Bogdanas, cellist Yovan Markovitch, samen het Quatuor Danel. Zij vervingen de geplande altvioliste Adèle Ginestet en de door ziekte uitgevallen pianiste Nino Sené.
Het Strijkkwartet n.1 uit 1938 kwam eerst aan bod. Sjostakovitsj was 32 jaar toen hij het schreef en noemde het zelf ‘lenteachtig en vrolijk’. Jeugdige overmoed? Camouflage? Wellicht beide, want al twee jaar oefende het Sovjetregime druk uit op hem om door het gebruik van een eenvoudige taal de muziek toegankelijk te maken voor de massa. En, ja, van bij de eerste noten waren de dissonanten van de partij. Ze wisselden af met een brede melodie, met korte viooltrekjes, met een uitbundig slot en met een cellopartij om ‘u’ tegen te zeggen. Ik was lang niet de enige die dat opmerkte. Een vraag dus aan de innemende Franse cellist Yovan Markovitch. Hij bespeelt een Petrus Guarnerius uit 1739 (Venetië) en benadrukte dat Petrus de oudste broer was van de beroemdere Guarneri de Gesù, die zich onsterfelijk maakte door zijn ‘Il Cannone’ van Niccolo Paganini. Het Moderato was een kluifje naar de hand van altviolist Vlad Bogdanas. In dialoog met de cello en met de violen van Marc Danel en Gilles Millet, kreeg dit al te vaak onderschatte instrument de aandacht die het verdient.
Van vier naar vijf
Waar iedereen op wachtte, het Pianokwintet, begon met een klinkend statement van pianist Alexander Melnikov. Na een bewogen confrontatie met het kwartet in zijn geheel en met de spelers afzonderlijk, leidde een naïef wijsje geleidelijk tot een schrijnend samenspel. Een mooi opgebouwde Fuga bepaalde de tweede beweging. Het hamerend staccato-spel van Melnikov in het grimmige Scherzo en de Finale maakte duidelijk hoe thuis hij is in de muziek van Sjostakovitsj. Niet verwonderlijk dat zijn opname van de complete Preludes en Fuga’s van Sjostakovitsj door het BBC Music Magazine geroemd werd als een van de “50 Greatest Records aller tijden”.
Twee ‘bémols’ zetten een domper op het luisterplezier. Vóór het concert kondigde de nieuwe muzikale directeur Nicolas Dupont het overlijden aan van Alexei Moshkov, concertmeester van het NOB, waarover collega Ludwig Van Mechelen al een treffend In Memoriam publiceerde. Tegen het einde aan begaf een snaar het onder de gedrevenheid van Marc Danel, alsof de overleden violist een teken gaf…
