Er zijn momenten waarop muziek niet klinkt, maar geboren wordt. Een adem die zich langzaam vult met woorden, een stilte die plots spreekt. Daar begint de ontmoeting van Klassiek Centraal naar aanleiding van het Music Chapel Festival in Flagey met een stem zoals die van Oleg Volkov.

Er zijn stemmen die men hoort, en stemmen die men ontmoet. Oleg Volkov behoort tot die laatste categorie: geen toevallige verschijning, maar een aanwezigheid die zich langzaam in het oor nestelt, als een gesprekspartner die niet alleen zingt, maar ook antwoordt. Zijn woorden ademen iets van het ontheemde én het thuisgekomen, een echo van de polyfonieën van het Russische zuiden, een jeugd doorweven met muziek en traditie, een geest gevormd in de stille laboratoria van de taalkunde. Nu, in Brussel, wordt zijn stem een instrument, een vraag, een horizon.

Een roeping die wordt gekozen én kiest

Zijn liefde voor taal en communicatie is geen toeval. Met een master in linguïstiek en vertaling heeft hij geleerd te luisteren naar de lagen achter woorden. “Alles begint bij communicatie,” herhaalt hij. “In de muziek, zoals in de taal, is er altijd een boodschap die iemand moet bereiken. Mijn taak is te ontdekken wat mijn personage draagt, en de sleutels te vinden zodat het publiek het kan ontvangen.” Zelf beschrijft hij dit als een mysterieus samenspel: niet alleen kiest hij zijn weg, maar kiest het milieu hem ook; de stem, het kunstwerk, het publiek, alles draagt hem naar zijn natuurlijke plaats. Opera en concert, experiment en traditie: hij bewoont ze allemaal, eerder lid van het “Jeune Ensemble” van de Opéra national du Rhin, nu een stem die zich blijft ontvouwen.

De zanger als vertaler van de ziel

Wat hem drijft, begint altijd bij taal. “Voor mij begint alles bij communicatie.” Correcte uitspraak is slechts de bodem; het gaat om het doorgronden van psychologische lagen, culturele nuances, emotionele resonantie. Muziek is voor Volkov geen decor: het is een gesprek met iemand die misschien zoekt, misschien troost wil, misschien niets anders dan helderheid. “Als tolk vertalen we eigenlijk niet: we interpreteren.” Zo legt hij uit hoe zijn vertaal- en interpretatieoefening de kern vormt van zijn artistieke filosofie: muziek is uitwisseling, een aanraking van de ziel, geen passieve reproductie.

Elke tekst – Hofmannsthal, Maeterlinck, Mahler – draagt een adem die niet enkel gehoord, maar gevoeld moet worden. Al jong ervoer hij de kracht van muziek tijdens zijn werk als tolk bij de Olympische Spelen van Sochi 2014. “Mensen moedigden me aan, alsof zij iets hoorden dat ik zelf nog niet kende,” vertelt hij. “Het is alsof het publiek soms je pad kiest, je roept, je uitnodigt om te zingen, om ‘sterren aan te steken’ zoals Majakovski zegt.”

Thuiskomen bij L’Opéra du Rhin

Wanneer hij spreekt over het “Jeune Ensemble” van de Opéra national du Rhin, verzacht zijn stem. “Voor mij zal de Opéra national du Rhin altijd mijn alma mater blijven.” Daar ontdekte hij vrijheid als een geschenk dat je nooit meer loslaat: de vrijheid om te proberen, te vallen, te verkennen. Grenzen verleggen, vocaal en dramatisch; experimenten naast klassieke tradities.

“Die plek bood me veel meer dan een werkruimte: ze gaf me vrienden, gidsen, levenspartners. Ik ben bijzonder dankbaar voor het vertrouwen en de steun van Alain Perroux, Claude Cortese en Sandrine Abello. Het zijn mijn mensen,” zegt hij. “Zij die hun eigen weg gaan, creëren, delen, en licht brengen in het leven van anderen.” Traditie is geen mausoleum. Traditie ademt. De diepe vocale traditie van Zuid-Rusland, de polyfonieën van de Kozaakse cultuur: wortels die hem dragen, adem die hem vormt. “De vocale traditie is bovenal een orale traditie, rechtstreeks doorgegeven van de ene zanger aan de andere,” legt hij uit. Geen schrift, geen doctrine, maar luisteren. Niet nadoen, maar voelen.

In Europa voegt hij nieuwe klankwerelden toe, ritmes van spreken, manieren van stilte. “Elke cultuur heeft haar eigen adem, haar eigen spanningen, haar eigen taal van kleuren en pijn,” zegt hij. Deze mix maakt zijn stem uniek: een echo van het verre, verweven met het nabije, een dialoog tussen verleden en heden.

De Muziekkapel: atelier van innerlijke groei

In Waterloo, aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth, vindt Volkov een andere vorm van thuiskomst: een atelier van innerlijke groei, een plek waar je niet wordt geleid, maar ontbloot. “Hier ontmoet ik mensen die me diep inspireren,” zegt hij, terwijl zijn ogen glinsteren bij de namen van José van Dam, Sophie Koch, Stéphane Degout, Olivier Reboul, Kira Parfeevets, Sophie Reynaud, Marie Dachary, Julie Deilbart, Lionel Bams, Thomas Hampson, Sabine Devieilhe.

“Het is een plek waar je op je eigen ritme groeit, maar nooit alleen. Niemand zegt: ‘Doe dit zo.’ Wel: ‘Begrijp waarom het in jou moet resoneren.’” Begeleiding, podiumervaring, observatie: ze smelten samen tot een circulatie van vertrouwen. “Het is een omgeving waar vertrouwen vanzelf circuleert – en in zo’n klimaat verras je jezelf door verder te gaan dan je dacht.”

De drie bewegingen van een rol

Het benaderen van een nieuwe rol is een ritueel. Eerst dissectie: fonetiek als microscoop, ritme als ruggengraat. Dan archeologie: eeuwen, gebruiken, politieke contexten die onder de partituur glimmen. Tenslotte het levend laboratorium van repetitie. “Dat is precies waar het echte evenwicht ontstaat tussen muziek, tekst en theater,” zegt hij. Hier vloeien de ideeën van dirigent, regisseur, componist, librettist én zanger samen tot één adem. “Repetities zijn pure communicatie,” glimlacht hij. Zijn technische filosofie is eenvoudig: “Opdat de stem vrij kan zijn, moet het lichaam stabiel zijn.” Slapen, bewegen, ademen, voeding, mentale balans. “Ik gebruik de zwaartekracht als steunpunt. Het is een constante, betrouwbare kracht, die nooit teleurstelt,” legt hij uit met een lach. Zijn discipline is niet streng, maar natuurlijk: een adem die resoneert met de stem zelf.

Mahler: waar muziek het leven is

Op 6 december stapt hij het universum van Mahler binnen, een wereld die velen hun leven lang niet betreden. “Wat mij raakt in ‘In diesem Wetter’, zoals in al zijn muziek, is die schoonheid van een zeldzame intensiteit. Bij Mahler imiteert muziek het leven niet — ze ís het leven. Het is een moment waar alles samenkomt: techniek, emotie, tekst, adem,” zegt hij. Hij bewaart het subtiele evenwicht tussen betrokkenheid en afstand. “We zien elkaar op 6 december in Flagey,” glimlacht hij.

Terugkeren als groeien

“Alle rollen die ik al gezongen heb, zou ik graag opnieuw zingen.” Repertoire is geen lijst, maar een levenscyclus: terugkeer verdiept, herneming onthult nieuwe facetten van hetzelfde mysterieuze wezen dat een personage is. “Terugkeren naar een rol is als het ontmoeten van oude vrienden: vertrouwd, maar verrijkt door ervaring, stemontwikkeling, persoonlijke groei,” zegt hij. Hedendaags repertoire biedt uitdaging en kans: “Sommige werken blijven me uitdagen — en de tijd is altijd te kort om overal in te duiken.”

De zanger die de woorden opnieuw uitvindt

Oleg Volkov zingt niet alleen, hij vertaalt – niet van taal naar taal, maar van mens naar mens. Zijn combinatie van intellect, emotie en fysieke beheersing maakt elk optreden tot een zorgvuldig doordachte, levende interpretatie. Zijn credo staat onverzettelijk in hem gegrift:

Zingen is niet herhalen.
Zingen is ontdekken.
Zingen is de woorden opnieuw uitvinden op het moment dat ze ontstaan.

Zijn ideaal? Zingen alsof hij ter plekke de taal zelf uitvindt — woorden die op datzelfde moment geboren worden. En zo keert de adem van een stem terug naar de stilte van haar oorsprong, en voelt men, tussen de stiltes, dat deze stem nog maar net begonnen is met spreken.

Zaterdag 6 december, 20.15u, in “In diesem Wetter” uit de “Kindertotenlieder” van Gustav Mahler (1860-1911) met Brussels Philharmonic o.l.v. Kazushi Ono.
Zie ook https://klassiek-centraal.be/music-chapel-festival-2025-de-vier-elementen-in-klank-en-geest/