Ritmisch samenspel van scène en orkest
Naar een nieuwe productie van Verdi’s Falstaff gaan kijken met nog haarscherpe herinneringen aan de vorige productie die de KMS van deze opera presenteerde: het is een waagstuk en vooral een uitdaging. Die was toen nog met twee ondertussen betreurde kunstenaars pur sang uit de operawereld: Willy Decker als regisseur en Susan Chilcott als een beeldige Alice Ford.
Nu is Laurent Pelly aan zet en van hem verwacht je wel wat, te meer dat deze regisseur al zowat 25 jaar borg staat voor doordachte en spitsvondige regies, zeker als er ook maar een greintje komiek te verwerken is. Zijn productie van Platée van Rameau kan je niets minder dan baanbrekend noemen en Donizetti’s La Fille du régiment reist al zo’n 20 jaar de wereld rond. In de Munt was Pelly voor het laatst te zien in Tjaikowsky’s Eugen Onegin. En laat het me maar meteen duidelijk stellen: zijn productie van Falstaff is op en top geslaagd.
De opera waarmee Verdi zijn oeuvre afsluit, is een buitenbeentje. Verdi nadert de tachtig en wil na zoveel spanning en tragiek, eindelijk nog eens een komedie componeren – dat is geleden van het jeugdwerk Un giorno di regno (1840). Maar dan wel een die fijnzinnige geestigheid toelaat. Hij baseert zich op zijn geliefde literaire bron: William Shakespeare. Zijn voorkeurslibrettist Arrigo Boito maakt er een meesterlijke adaptatie van. Bernard Haitink definieert het simpel: “Zijn de opera’s van Verdi Bourgogne, dan is zijn Falstaff Champagne”.
Perfecte timing
Het decor biedt ons exact wat de opera vraagt: een gezellig pub, een burgerlijke woning en een feeëriek decor voor het slot. Daarbinnen speelt Laurent Pelly en zijn decorontwerpster (Barbara de Limburg) met kleine wisselingen en aanpassingen, die telkens de situatie op scherp stellen. Het café verandert bij voorbeeld van klein naar groot, net op het moment dat Falstaff zijn dikke buik bezingt. Het kan platvloers klinken, maar de manier waarop het overkomt, vooral in combinatie met de acteerkunst van Keenlyside zorgt voor een grap. En natuurlijk de deur waar Ford en Falstaff samen door moeten: het is een obligate gag in Falstaff. Het glaasje waar Mrs Quickly aan nipt als ze Falstaff komt opzoeken met de invitatie – en ze neemt nog eentje. Het gebruik van de trappen in de woning van Ford, waarlangs de mand moet gezeuld worden, het zorgt voor een zekere spanning die wonderlijk past bij Verdi’s muziek. Het nachtelijke bos, dat langzaam door mist van tegen de lichtjes van de flatgebouwen uitgelicht wordt. Alsof Pelly wil duidelijk maken dat er achter het magische schouwspel ook nog een echte wereld bestaat. Je zou voor elke scène voorbeelden van subtiele aspecten en samenspel tussen de personages kunnen aanhalen die het geheel tot een onophoudelijk theaterfeest maken. Het belangrijkste om het geheel te doen werken is timing en die beheerst Pelly perfect en wat meer is: Altinoglu speelt er totaal op in met het orkest. De eenheid in ritme tussen scène-orkest is gewoonweg subliem en klopt gewoon met het dramatische instinct van Verdi.
De opera staat of valt met zijn titelvertolker, de dikbuikige drinkebroer Falstaff. Altijd hongerig, altijd dorstig en altijd kort bij kas. Zijn laatste reddingsplan: tegelijk twee knappe en rijke burgerdames verleiden, Alice Ford en Meg Page. Zo makkelijk loopt het allemaal niet en wie vals speelt, wordt uiteindelijk zelf bedrogen, al bewaart Falstaff er zijn goed humeur bij en beseft hij op het einde dat de hele wereld een farce is! Laat dit nu tot overmaat van ironie, gezongen worden op een plechtige fuga!
Simon Keenlyside is een Falstaff pur sang! Vocaal zit de partij hem als gegoten. Keenlyside vat alle nuances die de oude Verdi in de rol heeft gelegd. Hij voelt zich in zijn nopjes als rasechte pubhanger, maar straalt ook steeds genoeg ijdelheid uit om zijn lang geleden “ridderstatus” niet te verloochenen. En onder zijn komische levensvreugde schuilt ook echte melancholie aan het begin van het derde bedrijf na zijn duik in de Theems. Keenlyside treft steeds de juiste toon, ook in de elegante passages (vb “Quand”ero paggio del duca di Norfolk”). In zijn nauwkeurige tekstinterpretatie herken je gewoon de ervaren liedzanger.
De vrouwenpartijen zijn mooi getypeerd als de “gaie commari di Windsor”, de vrolijke vrouwtjes van Windsor, erop uit de dikke verleider een lesje te leren. Sally Matthews blijft als Alice van het drietal iets te veel op de vlakte – zeker in haar buffo-duet met Falstaff (met mooie effecten voor de fagot), maar de rest van het elegante vrouwenensemble compenseert voldoende om het samenzweerderige complot van het tweede bedrijf tot complete chaos te brengen. Hun list om in het slottafereel ook Ford ervan langs te geven met het huwelijk van de geliefden Nanetta en Fenton is een geslaagde romantische coup de théâtre.
Bij de zangers stippen we graag nog de overtuigende vertolking aan van Daniela Barcelona als Mrs Quickly en Lionel Lhote, die noch in zijn dwaze verkleding met rosse baard noch in zijn finale nederlaag zijn pretentie als Ford aflegt.
Zoals reeds duidelijk gemaakt: het orkest speelt o.l.v. Alain Altinoglu sprankelend en met heerlijke accenten in de houtblazers maar ook in de piccolo die de ironie ten top drijft of in de trompetten die schateren op het einde van het tweede bedrijf als Falstaff in de Theems gegooid wordt en uiteraard de hoorns, als symbool van de bedrogen echtgenoot! Deze voorstelling was een wervelend feest.
