Opera Ballet Vlaanderen brengt Ibsen en Grieg tot leven

In de concertwereld zijn de Peer Gynt-suites van Edvard Grieg (1843-1907) alom geliefd, maar de context waarin deze muziek oorspronkelijk klonk – namelijk als toneelmuziek bij Henrik Ibsens (1828-1906) gelijknamige drama – blijft zelden gehoord. Opera Ballet Vlaanderen durfde het aan om deze integrale benadering opnieuw leven in te blazen. En hoe. Onder regie van Tom Goossens, met een scherp oor voor tekst en een nog scherper oog voor de menselijke tragiek, werd het publiek op woensdag 18 juni deelgenoot van een theateravond die de ziel raakte.

Ibsen als satiricus, Grieg als psycholoog

Henrik Ibsens Peer Gynt is geen eenvoudig toneelstuk (1867). Het is een hallucinante reis door de psyche van een man die weigert zichzelf onder ogen te komen. Peer liegt, vlucht, fantaseert – en blijft daardoor gevangen in een cocon van zelfbedrog. Edvard Griegs muziek (1876), vaak verkeerdelijk louter als sfeerbeeld geïnterpreteerd, is in deze context veel meer dan begeleidend. Ze ademt met de tekst mee, becommentarieert, ironiseert, onthult. Dat deze partituur opnieuw in haar originele functie werd gehoord, is niets minder dan een muzikale en dramaturgische revelatie.

Tom Goossens herdichtte de oorspronkelijke tekst op geraffineerde wijze. De nieuwe verteltekst, met zin voor poëzie, ironie én toegankelijkheid, draagt Ibsens boodschap met respect, maar ook met de nodige lichtheid. Goossens’ signatuur – bekend van zijn vindingrijke ensceneringen van onder meer Die Fledermaus bij OBV – blijkt ook hier doeltreffend. Bij de theatrale vormgeving van het stuk werd mooi gespeeld met de beperkte ruimte van de Elisabethzaal. Zonder opsmuk, maar met een uitgepuurde theatrale eerlijkheid.

De kracht van Tania Van der Sanden

Actrice Tania Van der Sanden nam het publiek mee op sleeptouw in het herkenbare verhaal van moeder Ase. Ze smeet zich vanaf de eerste noot en had er zichtbaar plezier in. De verschillende personages aan wie ze vorm gaf (o.a. trollenkoning en koperlepelgieter), zorgden voor een luchtige noot in het verhaal en kregen zo een overtuigend gezicht, maar er was ook ruimte voor ingetogen reflectie waar dat nodig was, o.a. wanneer ze het had over het beeld van de boog: gaan we recht door zee of ergens in een boog omheen? Hier raakte ze een universele snaar, want zelden wordt het publiek zo subtiel aan zichzelf herinnerd.

Haar natuurlijke speelstijl, verweven met Griegs subtiele klankpalet, gaf een verrassende warmte aan een verder ontwrichtend verhaal. Want dat Peer Gynt niet zomaar een avontuurlijke queeste is, werd ook deze avond weer duidelijk. Ibsen legt genadeloos de menselijke zwakte bloot: de leugen, de grootheidswaan, het zelfbedrog. Peer liegt – tegen zijn moeder, tegen zijn geliefden, tegen zichzelf. En dat doet pijn. Zeker in een wereld waar authenticiteit meer dan ooit een schaars goed lijkt.

Een koor en orkest in topvorm, een dirigent met visie

Griegs muziek, uitgevoerd in zijn oorspronkelijke context met solisten, koor en orkest, toonde zich opnieuw als veel meer dan sfeerschepping. Hier was het de ruggengraat, de adem van het stuk. Melancholisch, speels, duister – maar altijd met een trefzekerheid die het verhaal voortstuwde.

Een dikke pluim voor de verfijnde orkestklank. De solisten uit het orkest speelden hun partijen zelfzeker. Ases dood kreeg de verstilling die het nodig had, terwijl de bravourestukken met de nodige panache gespeeld werden. Het is geen sinecure om samen met Bergs aartsmoeilijke Wozzeckpartituur ook deze Grieg in te studeren, maar het orkest genoot er zichtbaar van. Jonge dirigent en aanstormend talent James Henry dirigeerde accuraat, vuurde het orkest soms ietwat theatraal aan, maar verstond de partituur meesterlijk en vergaste de luisteraars op een orkestraal fijnproeversmenu.

Het koor zong met overtuiging en wist de juiste toon te raken, van de ingetogen a capella momenten tot de zinderende, dramatische uitbarstingen. De cast van figuren uit het koor – van de melkmeisjes tot de trollen – voegde een extra dimensie toe, en Lore Binon, als de serene Solveig, zong met een zuiverheid die het publiek stil kreeg. Haar interpretatie was eerlijk en sereen, en haar aanwezigheid als het anker van Peers verloren ziel was tastbaar.

Een voorstelling die blijft resoneren

Na bijna twee uur barstte er bij het publiek een overweldigend applaus los. Deze Peer Gynt was geen folklore, geen muzikale ansichtkaart uit Noorwegen. Het bood ons een confronterende blik in de menselijke conditie, met Ibsen als dramaturgisch scalpel en Grieg als emotionele gids.

OBV heeft niet enkel de erfenis van Grieg en Ibsen gerespecteerd, maar heeft een diepere laag toegevoegd, waardoor Peer Gynt niet slechts een theatrale ervaring was, maar een reflectie van onszelf. Peer is geen held – hij is een mens als wij: vol dromen, tekortkomingen en angstige ontkenning. Wat er na deze ontmaskering overblijft, is de vraag. Wat ons rest na de lagen van de ui? Misschien niets – of juist datgene wat werkelijk telt.

Met deze productie bewijst OBV niet alleen respect voor erfgoed, maar toont het ook durf en visie. Peer Gynt werd meer dan een voorstelling – het werd een spiegel. En die spiegel, die liegt niet…