“Wie is Ali?” Met die vraag begint de opera met ook die naam. Het antwoord is kort: het is een verhaal van een vluchteling dat gebaseerd is op waar gebeurde feiten. Dat soort opera’s vind je niet zoveel.

Dit is een verhaal uit een wereld die we ondertussen genoegzaam kennen uit de media en sommigen ook vanuit een persoonlijke ervaring. Die Ali is namelijk in 2019 beland, na een tocht van twee jaar en duizenden kilometers, als vluchteling en asielzoeker in Brussel, bij Ciska V. die zijn pleegmoeder werd. Die kent regisseur Ricard Soler Mallol aan wie Ali op een avond zijn verhaal vertelt. Stevig onder de indruk rijpt bij hem een libretto voor een muziektheaterproject.

Peter de Caluwe, altijd geïnteresseerd in nieuwe artistieke creaties, hapt toe en drie componisten werken samen een muzikaal grensoverschrijdend sounddesign uit. Ze doen dat met o.m. registraties van geluiden die deze helse tocht moeten illustreren: Somalische gezangen van de plek waar het verhaal begon, opnames van aan het vluchtelingenkamp van Calais, Arabische melodieën, vermengd met elektronische muziek en vooral ondersteund door een fors Afrikaans ritme. Ze maakten computerontwerpen, stuurden de score heen en weer naar mekaar, brachten wijzigingen aan tot er een bruikbare partituur uit gepuurd kon worden.

“We waren componisten zonder pen of papier die toch samen een opera schreven, het was een democratisering van het componeren, ieder had zijn zeg. ” Elk van hen legde er zijn eigen identiteit in: de Amerikaanse percussionist Grey Filastine was vertrouwd met ritmes uit verschillende culturele tradities, Walid Ben Selim mixte er Marokkaanse hiphop in en de Amerikaanse componist Brent Arnold mengde al die niet-westerse invloeden tot een heel aparte soundtrack en goot die klanken in een partituur. Je kan er zo de barre tocht door de woestijn in voelen branden en bij het naderen van de kust de zeelucht in ruiken.

Het Kamerorkest van De Munt verklankte alles feilloos in een orkestbak die zich boven de scène bevond. Speciale vermelding toch voor de slagwerkmuzikanten die samen met de bassist het opgezweepte ritme tijdens die vluchtroute accentueerden maar ook voor de strijkers die de dagenlange stiltes in gevangenschap moesten suggereren en de blazers die de gewelddadige scènes met smokkelaars onderstreepten, allemaal in toom gehouden door dirigent Michiel Delanghe.

In de enscenering kwamen die pijnlijke momenten van hun route inventief tot hun recht: dat uitputtende lopen en nachtelijk vluchten, bijna stroboscopisch in beeld gebracht, de schokkende pick-up ritten op onmogelijke vluchtroutes, de golvende en kolkende Middellandse Zee en de reddingen. En dan was er natuurlijk nog dat cynische “Welcome in Europe” moment met een vette knipoog naar dat wrange “Willkommen, Bienvenue, Welcome, fremde, étranger, stranger” uit zeventig jaren film Cabaret, scenisch zoveel kracht bijgezet door de groep dansers. Voor contratenor Brennan Hall die de rol van Ali vertolkte, was deze hele avond lang zonder meer een krachttoer. Hetzelfde kan gezegd van Ali’s moeder, sereen gezongen door mezzosopraan Raphaële Green en voor bariton-bas Kamil Ben Hsaïn Lachiri die o.a. de ondankbare rol van smokkelaar speelde.

Toch een gedurfd initiatief van De Munt en KVS – waar de opvoering plaats vond- om deze wereldcreatie te confronteren met hun publiek. Na de voorstelling kon dat ook kennismaken met de echte pleegmoeder van de echte Ali in een dialoog over de rol van de organisatie Pleegzorg België. Over de rol van S.O.S. Méditerranée, de organisatie die Ali te midden van die ruwe zee oppikte, redde en hem (en ook vele andere asielzoekers) aan land bracht. Het was goed om nog eens te horen dat het redden van mensen op zee in nood volgens het internationaal maritiem recht een plicht is.

• WAT: Opera Ali, wereldpremière.
• WIE: muziek: Grey Filastine, Walid Ben Selim en Brent Arnold – libretto: Ali d’Ali Abdi OMar en Ricard Soler Mallol. Kamerorkest De Munt, o.l.v. Michiel Delanghe; contratenor Brennan Hall (Ali); mezzosopraan Raphaële Green (Mère-Femme-Vedette) en bas-bariton Kamil Ben Hsaïn Lachiri (mensensmokkelaar) – Regie: Ricard Soler Mallol
• WAAR & WANNEER: KVS BOL, Brussel 25 april 2024
• FOTO’S: © Simon Van Rompay