Tutti Fratelli is de sociaal-artistieke werkplaats waar actrice Reinhilde Decleir sedert 2003 de mentor van was. Oermoeder Reinhilde is niet meer. Met hart, buik, ratio, diepgewortelde empathie en tonnen energie maakte ze van Tutti Fratelli een begrip, een werkplaats en thuishaven voor mensen die aan de zelfkant van de maatschappij leven. Waar ze zich kunnen laven aan beeld, woord en klank. Haar betrachting: de onzichtbare mens, zichtbaar maken. Ze maakte al die jaren voorstellingen met broze en kansarme mensen om hun zelfbeeld te laten groeien en hen te ondersteunen. Het gaat niet alleen om financiële armoede, maar ook om geestelijke armoede. Achter de façade kijken is belangrijk. Tutti Fratelli is een toevluchtsoord, een plek waar schoonheid, rust en steun te vinden is. Cultuur als de bindende factor. Uit volle borst bezingen de Fratelli’s de kunsten.
Reinhilde voelde aan dat haar einde naderde en zorgde voor iemand die haar werk met evenveel inzet, power en menslievendheid verder zet in de persoon van acteur/theatermaker Nico Sturm. Met hem praten we wat er eerstdaags allemaal te gebeuren staat.
-Toen Reinhilde Decleir je vroeg om haar werk te continueren. Hoe kwam dat binnen?
Tutti Fratelli was mij niet vreemd. In 2019 had Reinhilde mij gevraagd om hier een regie te doen met de mededeling: “Tutti Fratelli is een bijzondere plek in de Lange Gasthuisstraat met bijzondere spelers.” Ik mocht zelf iets schrijven of een stuk kiezen. Het werd de ‘De Onzichtbaren’: een nieuwe orde, een wonderland, vormgegeven door Fratelli. Het klikte meteen. Ik ben bij de eerste repetitie op een stoel gaan staan en heb hen toegesproken vanuit mijn hart. Hoe ik in het leven sta met alle problemen die er zijn, en hoe ik de wereld met kunst mooier wil maken. Daar is eigenlijk de eerste vonk overgeslagen. Reinhilde heeft toen al gezegd: “Nico, wij moeten eens praten.” De opvolging was lange tijd taboe voor haar, ze schoof het telkens voor zich uit. Maar dan ineens was die ziekte daar en de bekommernis: “Hoe moet het verder als ik er niet meer ben?!”.
-Tutti Fratelli is inmiddels wijd en zijd bekend. Wat ze opgebouwd heeft verder uitbouwen is een hele verantwoordelijkheid!
Toen ze mij vroeg om haar levenswerk verder te zetten was het eigenlijk geen schok. Raar maar waar, ik vond het een natuurlijke, evidente vraag. In alle naïviteit heb ik volmondig ‘ja’ gezegd. Je weet niet wat er allemaal op je nek zal vallen. Dat weet je best ook niet, want anders begin je er misschien niet aan! Begin dit jaar is het pand hiernaast afgebroken om er een nieuw gebouw op te trekken. Langs de ene zijde een bankgebouw, die muren werden gestut. Langs onze zijde liet men dat na. Ons gebouw vertoonde een tijdje daarna scheuren, vloeren verzakten! Heel wat ruimtes zijn nu afgesloten en worden gestut. Men stelde ons voor om naar ergens anders te verhuizen. Maar wij willen hier blijven. Onze mensen hebben hier een tweede thuis gevonden. Ik ben bij een hele rist prominente personen gaan aankloppen om onze zaak te bepleiten. Er wordt nu een heel dossier opgesteld om het gebouw weer veilig en bespeelbaar te maken.
-Is er vanuit je eigen positie en perspectief bezorgdheid betreffende de situatie van de mensen die hier aankloppen?
Absoluut. Dat is ook één van de basisredenen geweest om er mijn schouders onder te zetten. Het is een speciaal publiek, er moet empathie zijn maar je mag je er ook niet door laten meesleuren. Er moet een bepaalde discipline en strengheid zijn als we repeteren. Dat is het artistieke proces en dan zetten we de miserie even opzij.
-Reinhilde was een no-nonsense vrouw. Ze betrachtte een constructieve opstelling om hun leven wat meer zin te geven.
Er is een goede quote in onze nieuwe voorstelling ‘De Störm’: “Alleen verbeelding, niet verstand is in staat om bergen te verzetten en stormen te verslaan.” Dat sluit helemaal aan bij Fratelli. Daarom maken we hier theater, opera, enz… in de schoonheid en de kracht van de verbeelding mensen laten groeien en zichtbaar maken. Hen doen geloven in zichzelf.
-Op de scène leven ze, tellen ze mee. Er komen mensen naar hen kijken.
Dat is zo. Wat heel belangrijk was voor Reinhilde: niet alleen zichtbaar zijn op de scène en daar applaus voor krijgen maar er ook voor zorgen dat het niet alleen draait om bewondering. Dat is gemakkelijk: steek hen in een mooi kostuum met daarbij prachtige muziek en het publiek veert recht om te applaudisseren. Maar we willen verder gaan en ‘verwondering’ bewerkstelligen en dat kan alleen maar door de voorstellingen artistiek interessant en sterk genoeg te maken. We leggen de lat hoog en verwachten dat er keihard gewerkt wordt. Niet betuttelend of snel tevreden zijn, maar hen uit hun comfortzone halen en hen uitdagen om verder te geraken.
-In het concert ‘Wij zullen doorgaan’ werd er al eens een valse noot gezongen.
Er zijn onder de Fratelli personen die magisch mooi zingen, er zijn er bij die wat gekrakeleerder of onzekerder zingen. Het zou zonde zijn om dan te zeggen: de beste zangers mogen de solo’s zingen en de minder goede zetten we bij de backing vocals. Het gaat bij Tutti Fratelli niet om goed of slecht: wij doen het samen. Die mix maakt het eerlijk en bijzonder. Als er af en toe iemand uit de bocht gaat ‘so be it’! Wij hebben met deze voorstelling op Theater aan Zee gestaan, in het Kursaal nota bene, voor een uitverkochte zaal! Bij de opening van het KMSKA hebben we op het plein gezongen met groot succes. Ze staan er dan toch maar onze mensen.
-Dit weekend gooit Tutti Fratelli letterlijk en figuurlijk de ramen en deuren open voor een driedaags kunstenfeest. Wat zijn de highlights?
Ons jaarlijks Festival, meestal is dat op De Dag van de Armoede 17 oktober. Normaal zouden we met onze nieuwe productie in september in première zijn gegaan. We hebben het nu verschoven naar januari omdat we wat meer tijd nodig hadden. Daardoor is ons Festival ook wat opgeschoven. Wat staat er te gebeuren? Wij zingen traditioneel vrijdagavond om 18u vanop het eerste verdiep met open ramen de stad in. Er is om 19u de opening van de tentoonstelling van studio Borgerstein uit Sint-Katelijne-Waver, met een gelijkaardige werking als Fratelli maar dan beeldende kunst. Een weekend lang kunnen bezoekers hun werken komen bekijken en ook aankopen. Daarna is er een voorstelling ‘Zandzoekers’ in de Zirkstraat, omdat onze eigen zaal nu niet beschikbaar is. Aansluitend zakken we weer af naar hier voor een gezellig samenzijn en dansfeest. Onze dj van dienst is Fonne Wuyts, de zoon van Reinhilde. Eén grote familie. Zaterdag en zondag zijn er ook nog heerlijke dingen te beleven. Mathias van de Fratelli gaat de monoloog ‘Pleinvrees’ brengen. Er is een poppenvoorstelling met heel grote matroesjka-achtige poppen. Er wordt gezongen, geacteerd, er is een theepost van de Gezusters Hirngespinst en natuurlijk de tentoonstelling… allemaal heel liefdevolle dingen.
-Op 13 januari volgt de première van ‘De Störm’. Reinhilde kreeg het klaar om niemand minder dan Tom Lanoye voor haar kar te spannen.
Het is eigenlijk andersom. Tom Lanoye heeft de eerste stap gezet. Het plan is ontstaan enkele jaren geleden tijdens Theater aan Zee, na een herneming van ‘Bloemen voor een autist’ geschreven en geregisseerd door Jan Sobrie. Tom, Jan en Reinhilde zaten gezellig met hun drieën een Duveltje te drinken. Op een gegeven moment werd Reinhilde even weggeroepen en Tom zei: “Ik heb een fantastisch idee voor Fratelli om het 15-jarig bestaan te vieren. Een bewerking van ‘The Tempest’ van Shakespeare, maar ik weet niet of Reinhilde daar oren naar heeft!” Reinhilde was natuurlijk nieuwsgierig. Lanoye moest zijn idee uit de doeken doen. Hij had één voorwaarde dat Reinhilde de hoofdrol Prospero voor haar rekening zou nemen maar ook de dubbelrol van de moeder en Sycorax met de Fratelli’s rond haar. Reinhilde ging akkoord en alle onontbeerlijke personen om een voorstelling te maken waren meteen ter plaatse: een schrijver Tom Lanoye, een regisseur Jan Sobrie én Reinhilde. Zo is het eigenlijk ontstaan.
-Een voorstelling in rijm. De Fratelli’s dergelijke taal leren interpreteren en tot een finaliteit geraken is waarschijnlijk knokken.
Wij proberen dingen te maken waarvan we denken dat het de moeite loont. Ze laten uitstijgen boven zichzelf. ‘De Störm” van Shakeseare en Tom Lanoye in vijfvoetige jamben… ik daag elk professioneel gezelschap uit om het aan te pakken. Dat is inderdaad niet eenvoudig. Alleen al om het uit uw bek te krijgen! Daar moet je kilometers voor maken, bij manier van spreken, daar moet je tijd insteken, veel trainen om die marathon uit te lopen. Op een of andere manier wordt er niet gezeurd. Het is een heel lang proces geweest, ook met de ziekte en het overlijden van Reinhilde. Er moest tijd zijn om te ademen en te rouwen. Er was heel veel verdriet maar ook heel veel strijdvaardigheid: we moeten verdergaan voor Reinhilde. Ze waren opgelucht dat ik er was om haar werk verder in goede banen te leiden. Onze mensen hebben wel wat bemoediging nodig, maar we hebben er alle vertrouwen in dat het lukt en aanslaat.
-‘Störm’ met een umlaut – waarom?
Het is op z’n Antwerps en bekt beter.
-Het is weer een begeesterende trip voor lichaam en ziel.
Dat is zo. Het is keer op keer een nieuwe uitdaging. Het is een sprong in het onbekende, maar dat hebben ze hier inmiddels wel geleerd.
-Hoe zie je de verdere ontwikkeling van Tutti Fratelli?
We blijven de uitgetekende lijnen verder zetten, zeker naar de volwassenen toe. Reinhilde had al contacten gelegd met heel wat mensen zoals Kyoko Scholiers, Olympique Dramatique, Dominique Van Malder om een productie te maken. Er komt zoals vroeger één grote productie per jaar. We gaan het zingen ook verder zetten. We hebben ondertussen een mooi repertoire opgebouwd. Dat gaan we onderhouden en verder uitbouwen. Daarnaast wil ik ook een aantal kleine dingen opstarten, die qualty time zijn voor Fratelli an sich zoals monologen, poëzie. Sommigen hebben bepaalde dromen die niet direct in een stuk kunnen gerealiseerd worden. Het is een beetje vraag en aanbod. Naast de grote producties komen dus een aantal kleine satelliet-projecten. We zijn ook bezig met fondsen te werven voor een mobiel theatertje dat we multifunctioneel kunnen inzetten. Een beetje zoals het huisje op wielen van Radio Gaga. We doen dat uit noodzaak omdat onze zaal nu gebarrikadeerd is. Het is een statement. Ons pand is beginnen instorten een maand voor Reinhilde’s dood. We hebben haar daar evenwel niet mee willen belasten. Het was wel een ongelooflijke metafoor voor wat er aan het gebeuren was. Reinhilde stortte bij wijze van spreken ook in en het gebouw idem. Ik ben blij dat ik de Fratelli kan bijstaan. Met alles wat er gaande is, is het de laatste tijd wel er in vliegen de klok rond!
-Je eigen carrière komt daardoor op een laag pitje te staan!
Dat valt mee. Reinhilde heeft mij op het hart gedrukt om zelf dingen te blijven doen. Zij deed dat ook. Dat houdt je fris. Alleen zal ik nog zuiniger zijn in wat ik al dan niet aanneem.
Klassiek Centraal wenst Nico Sturm én Tutti Fratelli de wind in de zeilen.
WIE: Tutti Fratelli
WAT: ‘Spiegels van de Ziel,’ een driedaags kunstenfeest
WANNEER: 9, 10 en 11 december 2022
WIE: Tutti Fratelli
WAT: viert 15-jarig bestaan met De Störm van William Shakespeare, bewerking Tom Lanoye
WANNEER: première in de Roma 13 januari 2023
