Het is nauwelijks te geloven dat dit magnum opus uit de operaliteratuur al 99 jaar lang niet meer in de Opéra Royal de Wallonie is opgevoerd! Maar nu krijgt het een schitterend geslaagde terugkeer. Een muzikaal feest in een enscenering die een heldere lezing geeft van Wagners verhaal, zonder de metafysische aspecten te veronachtzamen.
Liefdesverhaal met metafysisch gehalte
Isolde heeft Tristan ooit verzorgd van een wonde en toen is de vonk overgeslagen. Isolde is teruggekeerd naar Ierland. Uitgerekend Tristan heeft nu de opdracht van Koning Marke gekregen om haar als bruid voor de koning te halen. Wat een noodlot! Reeds op de overvaart flakkert de passie terug op, zeker als ze per vergissing in plaats van de drank – bedoeld om te sterven – de liefdesdrank drinken. De andere elementen van het verhaal – de bijstand van Isoldes gezelschapsdame Brangäne, de vijandigheid van Melot, het begrip van de koning, de vriendschap tussen Kurwenal en Tristan, verhevigen de intensiteit van de relatie, die in het derde bedrijf uitkomt op een metafysische afloop: hun liefde kan enkel over de dood heen gerealiseerd worden. De opera is dan ook een van de meest uitgesproken artistieke verwezenlijkingen in de thematiek van eros-thanatos: de liefde die leidt naar de dood en de dood die pas de realisatie kan brengen van de liefde.
Muzikaal meesterstuk
In Tristan und Isolde past Wagner uitgesproken zijn techniek toe van de “unendliche Melodie”, waarbij hij verschillende ritmische en melodische lijnen boven elkaar plaatst. Hij komt zo tot een verbondenheid en verstrengeling van thema’s die altijd maar verder evolueren en een spanning teweegbrengen die nooit opgelost wordt, waardoor de vervulling van het verlangen ook steeds wordt uitgesteld. Giampaolo Bisanti brengt deze muzikale opwinding prachtig tot uiting en bouwt zo een meeslepende voorstelling op. Van bij de prelude dompelt hij de toeschouwer onder in een zee van klank, evenwel met aandacht voor nuances en verfijning in de melodielijnen. De solopartijen (heel mooie Engelse hoorn, hobo, hoorns) komen uitstekend tot hun recht en het orkest ondersteunt en accentueert de vocale prestatie van de solisten.
Liana Haroutounian valt van bij haar eerste optreden op door de kracht en helderheid van haar hoge sopraan. Haar stem haalt moeiteloos van begin tot einde de hoge noten zonder sterk vibrato. Vanaf de frase in het tweede bedrijf Sink hernieder Nacht der Liebe, klinkt het lange liefdesduet super emotioneel in de versmelting van orkest en stemmen. Ook haar iconische slotaria Mild und leise is een fenomenale prestatie. Haroutounian straalt ook als actrice pure overgave uit aan een onwezenlijke “höchste Lust” en liefde. Haar partner Tristan (Michael Weinius) is niet direct de meest aantrekkelijke fysieke verschijning maar hij beheerst vocaal de veeleisende tenorpartij en overtuigt door zijn stralende zang en emotioneel engagement. Hun confrontatie in het slotbedrijf wordt jammer genoeg ontsierd door de moeilijke, liggende positie van de zanger. Een spijtig detail in de enscenering, waardoor het opgenomen worden in de “ew’ge Nacht” wat geforceerd overkomt.
Violeta Urmana vertolkt Brangäne als een zelfbewuste en tegelijk bezorgde gezellin van Isolde. Haar présence straalt intensiteit uit, haar evenwichtige sobere stem heeft steeds het gepaste timbre. Kurwenal (Birger Radde) zet zijn warme bariton in als de vriend die oprecht begaan is met Tristan, Alexander Marev is de venijnige tenor als de boosaardige Melot en Evgeny Stavinsky zingt met gave bas Koning Marke, maar mist enigszins charisma om zijn ontgoocheling aangrijpend te maken.
Tot lof van de bezetting kan zeker opgemerkt worden dat Wagner behalve extatische muziek ook prachtige poëtische teksten schrijft met zijn typische eindeloze alliteraties. Met de zangers van dit gehalte en hun perfecte dictie wordt zelfs luisteren naar de tekst van Wagner al een genot.
Visuele soberheid
Regisseur Jean-Claude Berutti kiest voor een uitgepuurde enscenering die de tragiek van het verhaal scherp weergeeft. Hij volgt nauwgezet de verhaallijn van de opera en ontwerpt een gepaste personenregie die telkens de juist inzoomt op de confrontaties en de fatale gebeurtenissen. Toch geeft hij een speciale visie aan de opera door het ontdubbelen van het personage van Tristan. Van bij het begin is Tristan aanwezig als een oude en hulpbehoevende man in rolstoel die terugkijkt op zijn verleden en als een flash-back zijn tragedie herbeleeft. Een idee dat aanvaardbaar is, want in het leven kijkt men wel eens terug op ingrijpende gebeurtenissen. Maar hoe goed acteur Thierry Hellin als alter ego zijn rol ook speelt, het leidt geregeld af van de essentie en er draaien vooral te veel figuranten-verzorgers om hem heen die de eenvoudig gehouden scène verstoren. Maar wat een zaligheid dat Berutti geen beeld opdringt in de heerlijke preludes van de drie bedrijven, maar Bisanti de kans geeft de muziek ongestoord te laten klinken. Het draagt ertoe bij dat de prelude, de inleiding tot het duet in het tweede bedrijf- dat eigenlijk bijna het hele tweede bedrijf vult- en de prelude tot het derde met de Engelse hoorn als heerlijke intro tot de liefdesdood van Isolde, muzikaal geleiden naar de hoogtepunten van de opera.
Elk bedrijf krijgt een mooie video-achtergrond die begint met de eindeloze zee waarover Isolde met Tristan en Brangäne hun reis naar de koning van Cornwall maken. Zo sfeervol, dat het meteen de juiste context biedt om het verhaal te vertellen. Ook de beelden van het paleis van koning Marke, van het woud en in het derde bedrijf opnieuw beelden van de nu sombere zee als achtergrond van de ruimte waar de zieke Tristan op Isolde wacht, zijn telkens visueel mooi gekozen. De kostuums zijn prachtig, verwijzend naar de negentiende-eeuwse periode van Wagner. Warme bruine en witte tinten overheersen het scènebeeld en versterken de tragische impact van de opera. In de slotacte is de metamorfose van Isolde en Brangäne naar een “zorgpersonage” wel wat te ver gezocht, al klopt het in de scenografie van Berutti. Het doet ook geen afbreuk aan de intensiteit van de opvoering en zeker niet aan de grandeur van de muzikale prestatie.
Giampaolo Bisanti zegde in een inleidende tekst: « j’aimerais créer une atmosphère de rêve et d’éternité », daar is hij zeker in geslaagd ! De Opéra Royal de Wallonie kan blij zijn dat ze Tristan und Isolde van Richard Wagner eindelijk terug op het repertoire zet: een absoluut heerlijke voltreffer.
