Met een nieuwe productie van  I lombardi alla prima crociata stelt de ORW ons een weinig opgevoerde opera voor van Giuseppe Verdi. Een boeiende kans om het werk te ontdekken.

Verdi kon bogen op het overweldigende succes dat Nabucco hem geleverd had en kreeg meteen een nieuwe opdracht van de Scala in Milaan. Temistocle Solera, – zowat beschouwd als de librettist van de “patriottische” opera’s van Verdi – koos voor I Lombardi alla prima crociata ontleend aan de romantische dichter Tomaso Grossi, tijdgenoot en vriend van de bekendere auteur Alessandro Manzoni. (I promessi sposi). Hij gaf elk bedrijf een gepaste titel mee.

Privé-intrige in politieke context

De intrige draait rond twee broers, Arvino en Pagano die beiden verliefd zijn op dezelfde vrouw. Viclinda huwt met Arvino. Pagano wordt verbannen als straf voor een moordpoging op zijn broer. Ook de vader van de twee broers is slachtoffer van haat en wraak. Deze voorgeschiedenis, verteld in het eerste bedrijf, gaf Verdi de titel mee: “La vendetta”. de opera speelt zich dan af in Antiochië, nabij Jeruzalem. De dochter van Arvino en Viclinda, Giselda is in een harem van de Saracenen terecht gekomen en er verliefd geworden op Oronte. Pagano leeft er in een nabijgelegen woestijn als eremiet (“L”uomo della caverna”) om te boeten voor zijn misdaden. De Lombarden aangevoerd door Arvino naderen als kruisvaarders. Oronte wordt gewond en Arvino vervloekt zijn dochter. Pagano doopt Oronte die als christen sterft.  (“La conversione”). In het laatste bedrijf (Il santo sepolcro) is er geen drinkwater meer. Giselda heeft een visioen waarin Oronte toont waar ze water kunnen vinden. De kruisvaarders hervatten de strijd en doen een aanval op Jerusalem. Pagano wordt dodelijk gewond. Arvino schenkt hem vergiffenis. Terwijl de kruisvaarders Jerusalem in triomf binnentrekken, sterft Pagano.

Typisch Verdi vormen de pseudo-historische scènes het kader voor een verscheurend familieverhaal. Het is Verdi’s vierde opera en de epische dimensie levert aangrijpende muzikale scènes en prachtige koorfragmenten. Na het succes van het beroemde koor Va Pensiero uit Nabucco, werd in de context van het Risorgimento opnieuw de hoop op een eengemaakt Italië gevoed. Verdi raakte inderdaad opnieuw een gevoelige vaderlandse snaar, want de Italianen vereenzelvigden zich met de kruisvaarders die bevrijd moesten worden van de Saracenen – in hun geval de Oostenrijkers.

Sober decor dient de individuele spanning

Regisseuse Sarah Schinasi kiest voor een sobere enscenering waarbij ze het decor bewust tijdloos houdt. Het bestaat uit geometrische grijze vlakken die naargelang de nodige ruimte over elkaar schuiven. De klassieke bogen in het eerste bedrijf suggereren een antieke tragedie. De grote koorpassages spelen zich af als een indrukwekkend Grieks koor. De kamer van Giselda is als een ingeschoven privéruimte, de grot van de eremiet Pagano een suggestie van rots. De vlakke ruimte geeft een constante eenheid aan de scènes, waarbij de personages absolute focus krijgen. De kostuums in de voorstelling verwijzen wel naar de tijd waarin het verhaal zich afspeelt met sluiers en tulbanden. De rekwisieten zijn vrij eenvoudig en soms op de rand van cartoonesk, zoals de kromzwaarden waarmee de Saracenen zwaaien. Ook het zuiltje waarop Giselda op het einde van het tweede bedrijf haar evenwel zeer mooie aria No!No! giusta causa non è d’Iddio zingt, komt wat simpel over. Het komt tegemoet aan het idee van de regisseuse dat Giselda een boodschap van eenheid en vrede brengt: “comme une figure mythologique de grande prêtresse” (citaat programmaboekje) en als individu politieke grenzen doorbreekt.

De kruisvaarders zijn niet voorgesteld als helden, maar als personages met menselijke gebreken. In de stripachtige eenvoud van de taferelen valt de focus in de eerste scènes op de spanning tussen de broers Pagano en Arvino met de tragische moord van de vader. Door de leegte voelt men de angst van Giselda in de vreemde omgeving bij de Saracenen aan. Haar geleidelijke vertrouwen in Oronte is geloofwaardig uitgebeeld en hun lange duet van toenadering en liefdesbekentenis is dan ook een van de aangrijpendste momenten van de voorstelling. De vocale prestatie van zowel Salome Jicia als Ramón Vargas dragen daar uiteraard essentieel toe bij.

Aangrijpende muzikale scènes

Reeds bij haar openingsaria Salve Maria bleek al meteen dat Salome Jicia als authentieke belcantozangeres over de zuivere stem en het perfect legato beschikt voor deze partij, waarmee Verdi nog zeer dicht bij de typische belcantostijl zit en toch tegelijk dramatische kracht vereist van zijn protagoniste. Het lange duet met Oronte bewijst dat stralende coloraturen geen probleem vormen voor haar en dat ze tegelijk dramatische spanning in haar stem legt. In de slotaria met het waanzin-achtige visioen rekt ze haar stem tot extreem hoge noten die ze feilloos aanhoudt. Een schitterende vertolking. Ramon Vargas is een waardige partner die met stralende stem zijn liefde verdedigt maar toch de wisselende emoties met minder vocale nuance uiting geeft en enigszins tederheid en poëzie mist. Ook de andere vertolkers zijn goed bezet, met als tweede tenor de lichtere stem van Matteo Roma als Arvino en Goderdzi Janelidze als vastberaden Pagano. Het grote aandeel van het koor is uitstekend uitgevoerd. De goede beurt van het orkest verdient speciale vermelding. Het is overduidelijk dat Daniel Oren zich als overtuigd pleitbezorger van deze vroege Verdi-opera bewijst. Hij vuurt het orkest met mimiek en gestiek aan tot onophoudelijke aandacht en engagement en met resultaat! Toch geeft hij ook kans voor lyrische passages van de strijkers en poëzie van fluit, harp en klarinet in het liefdesduet. De vioolsolo in het derde toneel is als een miniatuur-vioolconcerto en onderlijnt de triestheid van de dood van de geliefde Oronte. Oren nodigde terecht de violist mee op de scène voor het terecht uitbundige slotapplaus. Een voorstelling die kans biedt deze nauwelijks bekende opera naar waarde te schatten.

WAT:Giuseppe Verdi I Lombardi alla prima Crociata
Wie:Daniel Oren, dirigent Sarah Schinasi, regie Met: Salome Jicia, Ramon Vargas, Matteo Roma, Goderdzi Janelidze
Waar: Opéra Royal de Liège
Wanneer: