Toen het Jerusalem Quartet, samenstelling: Alexander Pavlovsky en Sergei Bresler, viool; Ori Kam, altviool en Kyril Zlotnikov, cello, door Harmonia Mundi werden benaderd om een ‘apart’ album te bedenken, een album dat hun standaardrepertoire zou uitdagen, besteedden ze veel zorg aan het vinden van een onderwerp waarmee ze sowieso een natuurlijke band hadden en interessant zou zijn voor het grote publiek.
Spontaan zochten ze het in de Joodse traditie en muziek. Het werd een soort rehabilitatie, want… het is tegenwoordig vrij modieus om cabaretmuziek uit de Weimar Republiek te later herleven. De Joodse connectie met deze muziek wordt evenwel zelden onderstreept. Dit inspireerde het gezelschap om een project te creëren waarin de Joodse cultuur wordt benadrukt als een belangrijke invloed op de hedendaagse cultuur als geheel. Er werd gekozen voor instrumentale en vocale muziek.
Streichquartet Nr.2 op 26 – Erich Wolfgang Korngold
Vooreerst het Streichquartett Nr.2 op 26 (1933) van Erich Wolfgang Korngold (1897-1957). Zijn leven overspande de twee wereldoorlogen. Omwille van zijn Joodse afkomst kwam er een verbod van het Derde Rijk om zijn werk op te voeren. Het werd bestempeld als Entartete Kunst! Hij emigreerde naar Amerika en werd er een pionier van de filmmuziek. Zijn werk is de laatste jaren aan een serieuze revival toe. De opera ‘Das Wunder der Heliane” werd herontdekt en dit jaar nog opgevoerd in de Vlaamse Opera.
Het Jerusalem Quartet is een groep met sterke muzikale persoonlijkheden. Het Streichquartet Nr.2 op 26 wordt beheerst, maar doorleefd vertolkt. De klanken stijgen uit de diepte van hun instrumenten op, maken buitelingen. Er worden bergen en dalletjes gebouwd met zin voor timing en aandacht voor de harmonie waar ze deel van uitmaken. Er is een constante sfeerwisseling waardoor het Joodse idioom sterk tot uitdrukking komt.
Fünf Stücke für Streichquartett – Erwin Schulhoff
Erwin Schulhoff werd in 1894 in Praag geboren uit een Joodse familie en manifesteerde als jong kind reeds zijn uitzonderlijk muzikaal talent. Tot de eerste W.O. wordt zijn werk sterk beïnvloed door Brahms, Dvorák, Debussy en Scriabin. Nadien gaat hij in een meer expressionistische stijl componeren. In 1939 wil hij de Naziterreur ontvluchten en het Sovjetburgerschap aannemen. Hij wordt echter voortijdig opgepakt en sterft in 1942 in een concentratiekamp in Wülzburg aan tuberculose.
Deze Fünf Stücke für Streichquartett ademt een heel andere sfeer, klinkt neoclassicistisch, en komt uit de belangrijkst fase in zijn componeercarrière. Elk stuk refereert aan een dans of een land. In ‘Alla Valse Viennese’ schemeren walsjes door en bij ‘Alla Tango Milonga’ kan je alleen maar aan Argentinië denken. Het vertolkt een beetje de diaspora van het Joodse volk. Ook deze compositie wordt met gevoelvolle muzikaliteit vertolkt.
Jiddisch – 5 Lieder für Stimme und Streichquartett, bewerking Leonid Desyatnikov, zang sopraan Hila Baggio
Deze vijf liederen waren in Polen zeer populair tussen de twee wereldoorlogen in. Een eclectische cultuur van assimilatie, een cultuur van cheep chic, maar terzelfdertijd een cultuur van zelfironie. De Oekraïense componist Leonid Desyatnikov componeerde muziek bij deze vijf Jiddische songs uit het Polen tussen 1918 en 1939. Hila Baggio zingt op een superbe manier, zuiver en transparant deze liederen vol verrassende cadansen waar hoop, ellende en vreugde elkaar afwisselden. Ze heeft de teksten tot in de diepte ontleed en voert je mee in een teloorgegane wereld. Met haar bijzondere coloriet, vertelkracht en gevoelige muzikaliteit weet ze te beroeren. Vooral dit derde hoofdstuk op de cd sluit aan bij de titel The Yiddisch Cabaret. Dit had voor mij de hoofdmoot mogen uitmaken.
Met de juiste instelling weten musici en vocalist alle stijlen vlot te counteren. Deze rijk gevarieerde cd groeit zo uit tot een mooi en relevant tijdsdocument van kunstenaars die zich een weg baanden door de as van het leven. Wreedheid bestaat vrijwel overal, het broeit vlak onder het laagje van onze verheven ideeën en principes. Nog altijd blijven Joden een geviseerd volk. Hopelijk zet deze cd mensen aan tot nadenken. Weer een mooie realisatie van Harmonia Mundi.
- WAT: The Yiddisch Cabaret
- WIE: Jerusalem Quartet (Alexander Pavlovsky en Sergei Bresler, viool; Ori Kam, altviool en Kyril Zlotnikov, cello), Hila Baggio (sopraan)
- UITGAVE: Harmonia Mundi – HMM902631
