10 jaar geleden pakte Studio 100 in de Nekkerhal in Mechelen uit met een  voorstelling waarin rijdende tribunes geïntroduceerd werden, die konden in- en uitzoomen op de actie. Nu gaan ze alle kanten uit. Je voelt je als een vlieg die om de actie heen cirkelt, zodat je alles vanop de eerst rij meemaakt. 2014, het was toen exact 100 jaar geleden dat de  Eerste Wereldoorlog losbarstte.  Het militaire conflict breidde zich als een olievlek uit. Een storm raasde over Europa. De oorlog bracht grote delen van de bevolking tot wanhoop. Ze pakten hun bezittingen bij elkaar en sloten zich aan bij de toenemende stroom vluchtelingen, radeloze burgers. Met die chaotische beelden opent de voorstelling. Meteen word je met de neus op de feiten gedrukt. Elke oorlog is een tragisch slagveld. Als een maalstroom verhakkelt hij een maatschappij.

W.O.I. en W.O.II hebben een nagalm. Blijven terugkaatsen. Er zijn honderden boeken over geschreven en films over gedraaid waarin de waanzin en ook de heldenmoed aan bod kwam. Bij de eerste enscenering leefden we in vredesmodus en stond de leus ‘Nooit meer oorlog’ voorop. Nu leeft Europa onder de dreiging van enkele machtsgeile leiders. Elke dag opnieuw worden we met onthutsende beelden geconfronteerd: zien we hoe Oekraïne en Palestina vermassacreerd worden. De ijzingwekkende gruwel van de oorlog! Je voelt je soms bijna schuldig dat wij wel in vrede en veiligheid leven!

As time goes by

In deze hybride productie toont Frank Van Laecke weer zijn meesterschap. De drift om een script te transformeren naar expressie. ‘14-‘18, een indrukwekkende voorstelling vol emotie, vernuft en métier.

De oorlogsdreiging is nog nooit zo dichtbij geweest. De wereld daarbuiten is een gruwelijk theater. Hij behield in grote lijnen het script van weleer met accentverschuivingen. Gaat dieper in op de ontreddering van mensen. Het concept werd technisch gefinetuned in een hallucinante regie. Allard Blom leverde de liedteksten. Muziek: Dirk Brossé ingespeeld door de Filharmonie. Tijl Dauwe creative director motion en assistent-regisseur én nog een indrukwekkende batterij medewerkers achter de schermen zorgden voor een beklijvende voorstelling. Dit met inzet van lijf en leden van een 100-koppige intergenerationele, multi inzetbare cast zowel muzikaal, dansant als theatraal.

Filmisch verhaal

Een scenario is als een fragiel bouwwerk met verhaallijnen die Van Laecke op ingenieuze wijze met elkaar verbindt. In deze remake, verbindt hij oude met nieuwe elementen en inzichten met een arsenaal aan vaardigheden. Met een scherpe schaaf is al het overbodige weggesneden. Een verhaallijn op de scheidslijn van werkelijkheid en fictie. Hij smeedt contrasten samen: de gruwel van de oorlog versus vredige idyllische plekken, het naïeve cowboy en Indianspel van kinderen tgo de gruwel van de oorlog. Zoekt de limieten op: geboorte en dood, wanhoop en hoop, branie en kwetsbaarheid, vergiffenis en moed. Ze bepalen het ritme van de voorstelling. Er wordt gezongen over passie, mildheid, vergelding, Dit in een ondefinieerbare chemie van pijn, liefde, trots, veerkracht, worsteling en sprankels vreugde.

Vriendschap

De essentie van het verhaal draait om vier jeugdvrienden in een compromisloos commitment met elkaar verbonden.  Vier totaal verschillende karakters. Jan vertolkt door Jelle Cleymans; zijn jongere broer Kamiel, Remi De Smet; zijn boezemvriend Fons, Jonas Van Geel en dan is er nog  Albert de boerenzoon met ongeremd branie waar Niels Destadsbader zich voluit in geeft. In de poel van ellende zorgt hij constant voor de vrolijke noot. Ze trekken ten oorlog in de overtuiging dat het snel achter de rug zal zijn. Het pakt evenwel anders uit. Ze worden opgejaagd door sergeant De Decker, gestalte gegeven door Peter Van De Velde. Vaak wordt hij gecast als brute kracht. In deze rol mag hij ook andere lagen aanboren. Elke mens is op een bepaald moment weerloos. Hij wordt op zijn beurt aangestuurd door een generaal. Een rol gestalte gegeven door Marc Peeters.

Feiten

Cruciale momenten uit de geschiedenis worden in beeld gebracht: het openen van de sluizen in Veurne ambacht die het gebied onder water zetten. In Poperinge is nog de dodencel te zien waar deserteurs hun laatste doorwaakte nachten meemaakten. Het strijdgewoel slaat Kamiel met complete verkramping en ontreddering. Hij doet domme dingen en wordt als voorbeeld gesteld. Een weerloze Kamiel verschijnt voor de krijgsraad en wordt veroordeeld tot de dood met de kogel. Helemaal alleen op de immense scène zingt hij een ode aan het leven: zijn handen zijn gemaakt om te geven en te musiceren, niet om te doden. Hij wordt gefusilleerd. Zijn broer Jan is kapot van verdriet. Meteen daarop schakelt Van Laecke naar een uitbundig volks huwelijksfeest. Ook muzikaal wordt een heel gevoelspallet aangeboord. Maanden van huis weg zingt Jan vanuit de puinhopen een lied vol verlangen naar zijn vrouwtje Anna, vertolkt door Sandrine Van Handenhoven. Een mooi ontroerend duet. Hun hunker naar elkaar vibreert door de ruimte. Een emotievolle klankprojectie, waarbij subtiele nuances en stemschakeringen bijdragen aan het raffinement van de vertolking. De warme omhelzing van klanken voert naar een verhoogde staat van emotie onverbrekelijk verbonden met muziek. In de voorstelling wordt soms gewacht tot een klank zijn laatste resonantie in de stilte verliest, maar de muziek laat ook golf op golf van noten en emoties klinken en is van een ingehouden intensiteit.

Maximale effecten

Van Laecke schept een beeld van de razernij. Ontploffingen beuken en dreunen woorden weg. Een reflectie van de waanzin van oorlog. In een vingerknip kan een leven voorbij zijn. Eén moment van onachtzaamheid en een sniper blaast de levensvlam uit.  In de immense leegt van de scène illustreert de regisseur dat iedereen alleen staat met zijn verdriet. De vrouwen verklanken hun gemis en hunker naar hun zoon, man, vriend. Verloren in de immense ruimte worden ze één voor één gevangen in de lichtstraal van een spot en zingen telkens één woord. Woorden die zich aaneenrijgen tot een lied. Ook de mannen op  de barricade vergaat het zo. Zelfs de sergeant, de brulboei voor wie tucht en discipline voorop staat, blijkt een man met gevoelens. In een onbewaakt moment vraagt, smeekt hij een verpleegster om hem eens vast te pakken. Ook hij heeft nood aan affectie, de warmte van troostende armen op hem heen.

We volgen het leven in de loopgraven. Net voor het Kerstoffensief zou aanvangen klinkt een ijle stem op uit niemandsland. Een Duitse soldaat zingt haperend Stille Nacht, Heilige Nacht. Jan kan zijn nieuwsgierigheid niet bedwingen en klimt over de beschutting van de zandzakjes heen. De sergeant roept hem terug maar hij negeert zijn bevel. Een eenzame figuur in een desolaat landschap legt zijn hart in een vredevol lied. Van alle kanten stromen aarzelend de soldaten toe en zingen mee in hun moedertaal: Nederlands, Frans en Engels. Ze reiken elkaar de hand. Een pakkende scène. Ze worden teruggefloten door de generaal, een ijzervreter van de oude stempel.

Schoorvoetend volgen ze het bevel op. Alleen Jan biedt weerstand. De sergeant weet hem te overtuigen maar blijft zelf achter in niemandsland. De rijdende tribunes sluiten hem in. Je zit als toeschouwer op zijn lip. In een moment van introspectie maakt hij een gewetenscrisis door in een verpletterende vaststelling. Al zijn frustratie en onmacht gulpen er als een eruptie uit. Een catharsis. Peter Van De Velde graaft diep. Zijn diepe, rauwe stem gaat door merg en been. Een lied dat aan de ribben blijft plakken. Hij stopt ermee jonge levens als kanonnenvlees in de strijd te duwen, de aarde te doordrenken met hun bloed. Was er even een staakt het vuren.  De hel breekt weer los. Voor hem is het genoeg geweest. Vastberaden biedt hij zich aan als schietschijf en wordt meedogenloos neergeknald. Spervuur, ontploffingen, een tank doorploegd de aarde. Rond een ontploffing vallen soldaten in slow motion. Hallucinante beelden. Ook Jan wordt in het vuur van de strijd getroffen  en sterft in de armen van zijn vriend Fons. In een grijze, nevelige waas staan tientallen kruisen op het slagveld. Twee schamele takken aan elkaar gebonden. Een blijvende herinnering aan de duizenden slachtoffers. Het geheel drijft op een explosieve mix van emoties en energieën. Een apart klankenpalet soms strelend en fluweelzacht en op andere momenten brutaal er op inhakkend. ’14-’18 eindigt met de euforie van de bevrijding. Fons, de enige overlevende van het viertal heeft het moeilijk om de draad van het gewone leven weer op te pakken.

Oorlogsepos

Een oorlogsepos op een fascinerende manier in beeld gebracht in een aaneenrijging van indrukwekkende solo- en massa scènes. Bijna twee uur ondergedompeld worden in de massacre van de oorlog maakt je stil. Er wordt werkelijk het onderste uit de kan gehaald. Sterk over de hele lijn. Een meeslepende en ontroerende interpretatie van de hoofdcast, werkelijk multi talenten, getuigend van emotionele maturiteit. De juiste toon vinden in dergelijk verhaal is balanceren op een slap koord. Een overkill zou het larmoyant of belachelijk maken. De vertolkers werden goed gegidst door de regisseur. De juiste toon wordt indrukwekkend van begin tot einde volgehouden. Niet monotoon maar met subtiele variaties en inkleuringen. Onder de indruk van het acteertalent, vakmanschap en passie van de hele groep voor en achter de schermen bleef het publiek na afloop enkele seconden stil, zwaar onder de indruk, maar veerde dan recht en liet zich gaan in een overdonderend en langdurig applaus.

’14-’18 een kundig geslepen diamant. Een hartverscheurend protest, een statement tegen de zinloosheid van oorlog.