Kijk, we moeten er niet flauw over doen, Igor Stravinsky was geen meesterlijke orkestrator à la Strauss, Ravel of Mahler. Hij componeerde Le Sacre du Printemps zelfs aan de piano. Maar de overbekende fagotsolo willen evenaren op twee piano’s is geen eerlijke strijd. Zo moeten Leif Ove Andsnes en Marc-André Hamelin al van de eerste seconde vechten tegen de bierkaai.
U zal me geen kwaad woord horen zeggen over de pianistieke kwaliteiten van beide heren. Absolute wereldtoppers aan het klavier. Een catalogus om u tegen te zeggen en een goedgevulde prijzenkast om die catalogus te ondersteunen. Laat me daarom met het concerto voor twee piano’s beginnen. Het enige werk op dit album dat daadwerkelijk voor hun instrument geschreven is.
Andsnes en Hamelin dartelen door het Beethoveniaanse eerste deel van het werk. Op de rigide correctheid van het vingervlugge openingsdeel in sonatevorm is niets aan te merken. Zonder al te veel buitensporige emotionaliteit ook. Precies zoals het hoort voor het uithangbord van het neoclassicisme.
In de daarop volgende delen, doet het duo er nog een schepje bovenop. Wanneer hun muzikale lijnen steeds meer tegen elkaar uitgespeeld worden. Andsnes en Hamelin weven door elkaar, geven melodielijnen door, kaatsen ritmische ideetjes heen en weer. Opmerkelijk dat twee solosterren van dit kaliber erin slagen zich zo te schikken ten koste van het gelegenheidsduo.
Ook in Le Sacre du Printemps is voortdurend duidelijk dat het hier om absolute wereldtoppers gaat. Drammerig in Les Augures printaniers – Danse des adolescentes, helemaal ontketend in het Jeu de rapt. Dit is waarschijnlijk een van de beste pianoversies van Le Sacre die ooit op cd verscheen. Ondanks het instrument, dat al snel een romantische bijklank krijgt, brengen beide pianisten (o.a. door de hierboven vermelde drammerigheid, waarin ze echt wel excelleren) een bijzonder modernistische pianoreductie van het werk.
Never change a winning team
Het mag dan wel een ongelofelijke pianoversie zijn. Op geen enkel moment komt de versie voor twee piano’s in de buurt van de originele orkestbezetting. Aangezien Andsnes en Hamelin niet kunnen differentiëren in orkestkleuren klinken sommige delen wat rommelig. Een stuk als Le Sacre du Printemps moet net ritmisch minutieus zijn.
De keuze voor twee piano’s heeft ook haar gevolgen op vlak van dynamiek. Beide pianisten doen hun uiterste best om alles uit hun instrument te halen. Maar ook daar kunnen twee klavierinstrumenten niet tippen aan het donderend sacraal kabaal dat je in een orkestbezetting wegblaast.
Je kan bovendien discussiëren over de benoeming van de pianoversie. Op het boekje pronkt “arranged by the composer“. Een arrangement zou ik dit bezwaarlijk noemen. Een reductie, een compositiehulp, dat wel. Maar de pianoversie die Andsnes en Hamelin hier brengen, dezelfde versie die Debussy en Stravinsky trouwens in 1913 speelden, is hoogstens een uitgepuurde orkestpartituur en geen vernieuwend arrangement.
Verder verdient het begeleidende boekje wel een pluim. Niemand minder dan Stravinskyspecialist Stephen Walsh, die onder andere de toonaangevende biografieën van de componist neerpende, leidt de luisteraar door de geselecteerde werken.
Honger naar meer
De overige hapklare brokjes, Madrid, Tango en Circus Polka zijn vermakelijk vertier, maar je kan ze moeilijk vergelijken met de twee voorgaande meesterwerken. Het arrangement van Madrid is nog van de hand van Stravinksy’s zoon Soulima, maar bij de andere twee arrangementen is de band met de familie Stravinsky volledig verdwenen. Victor Babin was weliswaar een zeer begenadigd arrangeur, maar persoonlijk vind ik dan altijd dat we eerder luisteren naar een pianowerk van Babin, dan een compositie van Stravinsky.
Dat is dan ook het grote dilemma van dit album. De uitvoering is, zoals verwacht, buitengewoon. Andsnes en Hamelin tonen in amper een uur muziek dat ze probleemloos kunnen switchen tussen het stuwende modernisme van Le Sacre, het uitgepuurde neoclassicisme van het concerto voor twee piano’s en zelfs de populaire Tango of Circus Polka, maar het blijven pianoreducties. Zeker als je de bagage van een iconisch orkestwerk als Le Sacre meesleept, blijf je (ondanks de uitmuntende poging) toch een beetje op je honger zitten.
- WAT: Stravinsky: The rite of Spring and other music for two pianos
- WIE: Leif Ove Andsnes & Marc-André Hamelin
- UITGAVE: Hyperion CDA68189
