De start van het seizoen bij de Munt was er een van twisten en obsessies. Met hun Pikovaya Dama –een productie die balanceert tussen een Daphne Du Maurier-roman en de Sovjetsymboliek van de jaren ’70 –, starten ze alvast sterk. De Munt, in samenwerking met dirigente Nathalie Stutzmann, brengt de opera van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski tot leven. Het is een destructieve spiraal van verlangens, emoties en waanzin. Er zijn geen protagonisten en antagonisten, maar mensen van vlees en bloed – elk met hun eigen duistere geheimen.

De Sovjetschoppenvrouw

Pikovaya Dama is een opera gecreëerd in 1890, het einde van een eeuw vol schoonheid en decadentie. Het tsaristisch Rusland spiegelde zich aan het verlicht despotisme van het Europees verleden. Als je in de opera de woorden “Bon ton” hoort, vergis je dan niet, dat slaat wel degelijk hierop. Het gelijknamige werk van Poesjkin, waarop de opera is gebaseerd, resoneert dit mee. De Munt kiest om het visueel bijna een eeuw later te plaatsen. Een enscenering met Russische baboeskjkas (oude vrouwtjes), mannen met gigantische kragen – die bijna het stereotype uitstralen van de louche autoverkoper –, en handelaars met allerlei goederen. De vrijhandel, de onderliggende spanning, de strakke, gecontroleerde omgeving, het is in vergelijking met de achtergrond van de opera – tsaristisch Rusland – een heel ander beeld. En toch, de geschiedenis van Rusland kennende is het dan ook weer een mooie vertaling van de Munt. Het oorlogsconflict van laatnegentiende-eeuws Rusland leefde voort in de Sovjetunie. Deze reflectie, samen met de esthetische aard van de flanellen 70’s, gaf de productie een gelaagdheid. Tsjaikovski schreef deze mysterieuze opera: over een obsessieve, gedoemde liefde, en over een geheimzinnige, Russische gravin met een dodelijk geheim.

Een productie van waanzin

Het was een complex verhaal voor de Munt om te vertalen. De inhoud is gegrond in de Russische fascinatie voor het vertalen van folkloreromans naar de West-Europese muzikale taal. Tsjaikovski’s muziek is op-en-top romantisch. Dat het eigenzinnig verhaal een duidelijke vertaling heeft gekregen is ter verdienste van Stutzmann. Op de juiste momenten viel het orkest stil naar een delicate pianissimo zodat de spanning van het duet of de solo – al dan niet van een solo-instrument of zangstem – zijn eigen ruimte kreeg. Dit gaf een ongeziene kracht aan de manier waarop het verhaal verteld werd. Bij een muziekstijl als de romantiek is een dynamisch overweldigend orkest soms een vloek, en geen zegen, voor de zangers en het verhaal. Hier speelde een directie die duidelijk de kracht kende van de muziek. En deze eigenheid was nodig. De diëgetische muziek (muziek actief gecreëerd in de wereld van het verhaal zelf) – objecten gebruikt als druminstrumenten, de radio, de prachtige piano – was een interessant, en welkom contrast. De opera werd, terecht, opgedeeld in twee aktes. In de eerste werd alles opgebouwd: de waanzin, de obsessieve liefde en het geheim van het kaartspel. Het was eerder een ensemblekrachtige akte. En in een opera, zeker eentje met een ongelooflijk aantal zangers zoals Pikovaya Dama, is groepszang een welgekomen klank. Ensembles bewegen het verhaal, aria’s leggen het stil. De solostukken in deze opera waren reflecties van pijn en waanzin – een totaalcontrast dus. De tweede akte verdient daarom ook zijn eigen applaus. De Russische tenor Dmitry Golovnin zette als Hermann een ongelooflijke rol neer. In de eerste akte kwam hij bijna over als een wanhopige grijze muis, maar de waanzin, de obsessie in zijn stem in de tweede ronde creëerde een ongelooflijke spanning. Bij zijn delirische instorting – bij de ontdekking van de drie kaarten: de drie, de zeven en de aas – kon je in de zaal een speld horen vallen. Plaats daartegenover de prachtige, droevige kracht van Russische sopraan Anna Nechaeva (Lisa), en de pijn van de neerwaartse spiraal is voelbaar. Met daarnaast een heel understated, maar zeer presente Anne Sofie Von Otter als de grijze gravin, en een powerhouse van een koorensemble, heb je een perfecte start van het seizoen.

Russische opera’s zijn altijd psychologisch grijpend, complex, er zit altijd een soort realiteit achter. Deze productie toont dat het honderd jaar geleden kan zijn, vijftig jaar of zelfs nu, het blijft tot de verbeelding spreken. Met Pikovaya Dama maakt de Munt een sterke start. En dat smaakt uiteindelijk muzikaal naar meer!

Een productie van waanzin

WAT: Pikovaya Dama

WIE: Pjotr Iljitsj Tsjajkovski [muziek], Modest Tsjajkovski [libretto], David Marton [regie], Nathalie Stutzmann [muzikale leiding]

STEMMEN: Dmitry Golovnin, Laurent Naouri, Jacques Imbrailo, Anne Sofie Von Otter, Anna Nechaeva, Charlotte Hellekant, Alexander Kravets, Mischa Schelomianski, Maxime Melnik, Justine Hopkins, Mireille Capelle, Emma Posman

ORKEST: Symfonieorkest en koor van de Munt, Kooracademie & Kinder – en jeugdkoren van de Munt o.l.v Benoît Giaux

WAAR: De Munt/La Monnaie, Brussel

WANNEER: zondag 11/09/2022

INFO: Pikovaya Dama is nog te bekijken tot 29 september in Brussel. Kaarten en meer informatie op deze link.