Occitaanse troubadours, Noord-Franse trouvères en Minnesängers uit de Duitstalige regionen, allen bezongen ze de hoofse liefde. Als zangers der liefde vertolkten ze de hartepijn van de onmogelijke liefde. Ensemble Céladon onder leiding van Paulin Bündgen weidde hun laatste cd Under der Linden aan deze Duitse traditie.
De traditie van de Minnesänger ontstond uit de Franse voorbeelden van troubadours en trouvères. Net zoals bij de Franse voorlopers was het vaak een ridder die zijn liefde voor een adelijke dame bezong. Geliefde thema’s waren trouw (triuwe) en ingetogen zedigheid (mâze). De Franse traditie werd gekenmerkt door strakke regels. De eerste Duitse, poëtische genres waren oorspronkelijk afgeleid van deze Franse voorbeelden maar in de loop van de 13e eeuw emancipeerden de Duitse zangers zich geleidelijk van de Franse genres en differentieerden ze zich verder. Minnesängers ontwikkelden hun eigen stijlen en vormen. Het is net deze hooghoofse en late minnezang die op de cd Under der Linden aanbod komt.
Walther von der Vogelweide (Codex Manesse)
Het album draagt de titel van het laatste lied. Opmerkelijk is dit een vroeg voorbeeld uit de afgebakende periode. Het lied is van Walther von der Vogelweide (1170-1230), een van de bekendste zangers (de zogenaamde “twaalf oude meesters”) uit de Duitstalige contreien. Hij was niet alleen bekend tijdens zijn leven maar ook bij de herontdekking van middeleeuwse muziek werd zijn naam meermaals vermeld in associatie met de traditie van de minnezangers. Zo verwijst ook Richard Wagner (1813-1883) in “Am stillen Herd” uit de opera Die Meistersinger von Nürnberg (1867) bij naam naar Walther von der Vogelweide.
Het gekozen lied Under der Linden [track 11] wordt op dit album door Clara Coutouly en Paulin Bündgen gezongen. De muziek is strofisch en sober begeleid. Alle aandacht kan naar de tekst gaan. Met zorgvuldige articulatie en tekstexpressie zingen Coutouly en Bündgen de strofes. Het is duidelijk dat er veel aandacht naar tekstverstaanbaarheid uitging.
Under der linden an der heide,
dâ unser zweier bette was,
dâ mugt ir vinden
schône beide gebrochen bluomen unde gras.
vor dem walde in einem tal –
tandaradei!
schöne sanc die nachtigal.
Onder de lindebomen op de heide,
waar onze twee bedden stonden,
daar moesten we
mooie gebroken bloemen en gras zoeken.
voor het bos in een vallei –
tandaradei!
mooi sanc de nachtegaal.
Clara Coutouly en Paulin Bündgen openen ook samen de cd met een van de grote namen onder de minnezangers. De muziek van Konrad von Würzburg (1225/30-1287, ook een “oude meester”) is een voorbeeld van late minnezang. Het gekozen lied Do ich mich übt der seiten klang [track 01] is atypisch voor Würzburg. In dit gedicht schrijft hij in de eerste persoon en integreert hij heel wat autobiografische elementen over het zingen en spelen van muziek als Minnesänger. Toepasselijk koos Ensemble Céladon ervoor om deze uitvoering met een luitsolo te starten. Deze intro verklankt al de tekst nog voor deze gezongen is. Plus de zanger bezingen daarna de traditie waarop deze cd focust. Een treffende artistieke keuze om met dit metalied het album te openen.
Pas vanaf de late minnezang maakte zede soms plaats voor erotiek. Avianuß der frey poet [track 06] van Tannhäuser (fl. 1245-1265) is een voorbeeld waarbij ook erotische elementen hun intrede maken. Vermoedelijk vanwege de tekst is er gekozen om een instrumentaal arrangement van lied te spelen.
Bruder Wernher (Codex Manesse)
In de Duitstalige gebieden ontstond, in tegenstelling tot de Franse troubadours en trouvères, ook een variante zangtraditie die niet focuste op de hoofse liefde. Sprüche bezingt geen liefde maar geeft socio-politieke commentaren. De muzikale stijl is gelijkaardig maar de inhoud is in praktijk vaak een tegenpool van de Minnesängers. Voor deze parallelle traditie is er op het album ruimte gemaakt.
Ich buwe eyn hus [track 04] van Bruder Wernher is een voorbeeld van de Sprüche die muzikaal gelijklijk loopt met de late minnezang. Het is een typisch Wernher-lied en heeft net zoals al zijn andere liederen de Christelijke moraal en ethiek als onderwerp. Het is wel een opmerkelijk lang lied. Maar liefst 15 minuten lang. Er is slechts een ander lied op het album dat ook deze lengte heeft, Ir schauwent an die cleyn ameyß [track 07] van Konrad Marner (1270-?) wat ook een Sprüche-lied is. Net zoals bij de minnezangers is tekstverstaanbaarheid belangrijk voor een geslaagde uitvoering.
Deze cd geeft een overzicht van de Duitstalige muziektraditie uit de 13e eeuw. Zowel het Minnesänger- als Sprüche-repertoire komen aanbod. Muziek van de gekende “twaalf oude meesters” alsook van minder gekende componisten wordt gezonden. Bij het opstellen van het programma ging duidelijk aandacht uit naar het totaalplaatje. Het is geen simpele taak om een eeuw aan muziek in slecht een uur en een kwartier te ballen. Toch weet Ensemble Céladon onder leiding van Paulin Bündgen met hun album Under der Linden een mooi en volledig overzicht te geven.
4/5
- WIE: Ensemble Céladon o.l.v. Paulin Bündgen
- WAT: Under der Linden
- UITGAVEN: Ricercar RIC447
- BESTELLEN: JPC
