Arte Amanti is een groot jaarlijks kamermuziekfestival dat zich vanuit Vlaanderen nu ook uitstrekt naar Nederland en Wallonië. Groot is nog zwak uitgedrukt, voor meer dan vijftig concerten op vier maanden tijd in steden en dorpen in het hele land. Drijvende kracht Reinilde Leyers slaagt er al zestien seizoenen op rij in om grote namen te strikken. Soms zijn het virtuozen die naam maakten in de Elisabethwedstrijd, zoals vanavond in de Sint-Martinuskerk in Moorsel.
Elk concert van Arte Amanti begint met jong talent, vaak tieners die een kans krijgen op het podium. Vandaag zijn dat de vioolzussen Eline en Sarah Vanderpijpen. Ze staan er wat onwennig bij, maar eens begonnen klinkt het werk Amitié van Eugène Ysaÿe prachtig en voldragen. Verbluffend hoe de jonge vrouwen zo’n virtuoos stuk onder de knie hebben.
Knuffelbeer
Wie herinnert zich Andrey Baranov, Eerste Prijs viool in de Elisabethwedstrijd 2012? Een blonde knuffelbeer uit Rusland, die het publiek verstomde met zijn uitvoering van het eerste vioolconcert van Shostakovitch. Met zijn mollige gestalte en tuitmond speelt hij niet alleen zoals, maar lijkt ook sterk op David Oistrakh. Onmiskenbaar is Oistrakh één van zijn grote voorbeelden. Maar het zou niet fair zijn de hele tijd met Oistrakh in mijn hoofd te zitten, denk ik wanneer hij opkomt met de Wit-Russische pianiste Dasha Moroz, een klassepianiste die al vele jaren meedraait in het festival.
Meteen vuurwerk met een polonaise van Wieniawski en de Nocturne en Tarantelle van Szymanovski. Van bij de eerste noot is het zonneklaar dat hier een grote violist voor ons staat. Internationale topklasse zoals we die enkel in de grote concertzalen horen. Zonder partituur voor de neus staat hij zowaar soms wat te dansen in de dynamische passages. Ik weet niet op welke viool hij speelt, het klinkt geraffineerd en briljant als een Stradivarius.
Hij haalt de pupiter erbij voor het Grand Duo en het Rondo van Schubert. Intimistische muziek na de extravagante Slavische stukken. Bovendien was Schubert geen violist en heeft het de violisten knap lastig gemaakt met vaak moeilijk in de hand liggende passages. Opnieuw houden Baranov en Moroz het publiek in hun ban. Wat een geraffineerd en groots duo, want ook Moroz klinkt machtig en magistraal aan de piano.
Alhoewel je zou kunnen opperen dat Baranov deze intieme en ook soms schuchtere muziek ietwat te opzichtig en maniëristisch speelt, met een breed vibrato en gulle glissando. Maar dit is, gezien dit schitterende concert, te kritisch. Doet u dus maar alsof u de laatste twee zinnen niet heeft gelezen. Na Schubert zet hij de lessenaar weer opzij voor werken waarin hij wellicht het meest excelleert, Tschaikovski, de Méditation en het Valse-Scherzo.
Oorlog
Vandaag 24 februari is het dag op dag twee jaar oorlog in Oekraïne. Ik zal niet de enige zijn geweest die zich afvroeg hoe musici uit Rusland of Wit-Rusland zich daarbij voelen. Het hoogtepunt van dit concert was niet alleen muzikaal. Voor hij de Méditation van Tschaikovsky begint, spreekt hij het publiek toe. Hij wil dit stuk opdragen aan alle slachtoffers van “this tragic war”, die vandaag twee jaar duurt. Applaus.
Voor ze nog een bisnummer spelen doet hij het trouwens nog eens. Als toegift spelen ze een droevige melodie van Rachmaninov als eerbetoon aan een man “who was murdered in Russia nine days ago”. “Murdered”, een moedig en glashelder statement over Alexei Navalny. De melodie klinkt zo intens en ingetogen, hier en daar wordt een zakdoek bovengehaald. Ook bij pianiste Dasha Moroz zie ik de emotie op het gezicht. Haar ingehouden tranen tonen hoe deze musici deze droevige verjaardag beleven en ondergaan.
Van sommige mensen wordt gezegd dat ze hun naam niet gestolen hebben. Voor pianiste Dasha Moroz geldt het omgekeerde. Het woord moroz betekent ijskoud (Russisch) of nog, bitter (Hebreeuws). Het tegengestelde van deze warme, zoetegevooisde vrouw.
Russische boogstreken
Als volbloed Rus is Baranov uiteraard een discipel van de beroemde Russische vioolschool, die ooit, eind negentiende eeuw, ontstond in de vioolklas van Leopold Auer in Sint-Petersburg. Klank maken door snelle en brede boogstreken is hun handelsmerk, we horen het in het spel van Heifetz tot Hirschhorn, van Oistrakh tot Baranov. Het contrasteert met de zgn. Franco-Belgische vioolschool, waar het sinds aartsvader Eugène Ysaÿe meer gaat om de intensiteit van de boogstreek. Niettegenstaande de schittering van zijn spel heeft Baranov nog niet de maturiteit van de grote Oistrakh. Maar hij is nog geen veertig, misschien speelt hij binnen tien jaar wel beter dan Oistrakh!
Op de website van de koningin Elisabethwedstrijd lees je over twee Baranovs, één van 2009 en één van 2012. Behalve als winnaar in 2012 deed hij in 2009 ook al eens mee en sneuvelde in de halve finale. Maar alle opnames zijn nog te beluisteren via de website qeimc.be!
Het was de eerste keer dat Baranov in het Festival Arte Amanti speelde. Hoe heb je dat weer kunnen fiksen, vraag ik achteraf aan Reinilde Leyers. Zo’n toptalent, dat moet toch… “Contacten”, antwoordt ze droog. “Het is ook een bescheiden lieve familieman met vier kinderen”. Wat hebben die geluk denk ik, met zo’n knuffelbeer als papa!
- WAT: Romantisch recital voor viool en piano
- WIE: Violist Andrey Baranov en pianiste Dasha Moroz
- ORGANISATIE: Festival Arte Amanti
- WAAR & WANNEER: Sint-Martinuskerk in Moorsel, 24 februari 2024
- FOTO: © WE/KC
