Op zondagmiddag 6 juli vond in de indrukwekkende Sint-Jacobskerk in Antwerpen een bijzonder evenement plaats: het Britse kamerkoor Londinium bracht een programma dat de rijke variëteit van de Engelse koorliteratuur van de verfijnde polyfonie van de Renaissance tot de vurige klanken van hedendaagse componisten belichtte. Het concert gaf een schitterend overzicht van de Engelse koortraditie van de 15de eeuw tot vandaag de dag.
Wat vooral opviel, was de moeiteloze overgang tussen de verschillende muzikale stijlen: of het nu een madrigaal uit de Renaissance was of een hedendaags stuk uit 2024, alles werd met ongekende precisie uitgevoerd. Het is dan ook geen overdrijving om Londinium tot één van de beste amateurkoren te rekenen die ik ooit gehoord heb.
Een muzikale pelgrimstocht naar de ziel
De Sint-Jacobskerk, traditioneel een tussenstop voor pelgrims op weg naar Santiago de Compostela, vormde op deze namiddag het decor voor een muzikale pelgrimstocht, die ons voerde langs de meest ontroerende uithoeken van de ziel. Al was de reis niet fysiek, de muziek leidde ons langs bekende en verrassende paden, waardoor we onszelf opnieuw ontdekten.
Een voorbeeldige organisatie en inleidingen
Complimenten voor de voortreffelijke organisatie van het evenement, die niet alleen de teksten in hun oorspronkelijke taal maar ook in het Nederlands aanbood. Daarnaast werden de inleidingen van dirigent Andrew Griffiths – met zijn typische Engelse ironie – zeer gesmaakt. Ze stelden het publiek in staat om zich nog meer in de muziek te verdiepen en met een nog groter begrip te genieten van wat volgde.
Opener: Een meesterwerk uit de Renaissance
Het concert begon met een juweeltje uit de Engelse Renaissance: Hosanna to the Son of David van Orlando Gibbons (1583-1625). Het koor gaf het stuk een feestelijke, bijna vrolijke sfeer, zonder de rust die de woorden “Peace in heaven” oproepen uit het oog te verliezen. Het koor slaagde erin een delicate balans te vinden tussen religieuze sereniteit en muzikale intensiteit. De toon was meteen gezet en het was voor iedereen duidelijk: deze middag zou iets bijzonders worden.
De dramatiek van de Engelse natuur
Daarna volgde The Hills van John Ireland (1879-1962), een werk dat de dramatiek van het Engelse landschap met diepe harmonieën en een rijk klankpalet oproept. Oorspronkelijk geschreven als een geschenk voor de kroning van Queen Elizabeth II, bracht het koor dit werk met een bezieling die de schoonheid van de Engelse heuvels perfect weergaf. Geheel passend bij het thema werd daarna Psalm 121 I Will Lift Up Mine Eyes van Kerensa Briggs (°1991) uitgevoerd, een werk uit 2022, waarin gebeden met vurige energie en opwaartse kracht resoneerden.
Componisten uit de tijd van Elizabeth I
Na deze moderne werken, dook het koor in het verleden, met twee componisten uit de tijd van Elizabeth I. This Sweet and Merry Month of May van haar favoriete componist William Byrd (ca. 1540-1623) liet de levendigheid van een voorjaarsdroom opbloeien. As Vesta Was From Latmos Hill Descending van Thomas Weelkes (1576-1623) volgde, een compositie uit de bundel “The Triumphs of Oriana”. Dit werk, dat de koningin persoonlijk eerde – Oriana was trouwens haar koosnaampje – ademde de glorietijd van de Engelse Renaissance en werd met speelse charme uitgevoerd, waarbij het woord “hasted” perfect in muziek werden omgezet.
Subtiele overgang naar de 20ste en 21ste eeuw
Het programma nam daarna een subtiele wending naar de 21ste eeuw. He Wishes for the Cloths of Heaven van Howard Skempton (°1947) was een indrukwekkend voorbeeld van hedendaagse Engelse koormuziek. Het werk verweeft een delicate klankwereld, doordrenkt van emotionele intimiteit, terwijl de doorleefde uitvoering het koor in staat stelde om de diepere lagen van W.B. Yeats’ tekst te doen schitteren.
Droomwereld en vroege Renaissance
We werden vervolgens meegenomen in de dromerige sfeer van Lief, begheeft mij niet van Pierre de la Rue (ca. 1452-1518), een werk uit de vroege Renaissance. Dit werk van de la Rue, componist aan het Mechelse hof van Margareta van Oostenrijk, zong het koor in het Middelnederlands, waarbij de harmonieën met absolute precisie werden uitgevoerd. De pijn en vreugde van de liefde kwamen prachtig tot hun recht. Aangezien het koor de dag voordien in Mechelen had opgetreden, was dit een mooie hommage aan een geweldige componist uit onze regio.
Heroïek en verlangen
Het dramatische O Wild West Wind van Edward Elgar (1857-1934) vormde een nieuwe verdieping in het programma, waarin elke noot doordrongen was van heroïek en verlangen. Het stuk kreeg een indrukwekkende uitvoering die de ziel beroerde.
Hedendaagse klanken en de magie van bijen
Het concert bereikte een volgend hoogtepunt met Here Hum the Bees van Cecilia McDowall (°1951). Dit fascinerende werk bracht het zoemen van bijen tot leven, waardoor je je bijna in hun drukke bezigheden kon inleven. Na dit stuk kijk je nooit meer op dezelfde manier naar bijen. Het was muziek die het alledaagse op een verrassende manier belichtte en de kracht van samenwerking – zowel van bijen als van het koor – op treffende wijze uitbeeldde. Het koor bewees opnieuw zijn sterkte, maar misschien werd de beste wijn wel voor het slot van het banket bewaard?
Een ontroerend afscheid
Valiant for Truth, gecomponeerd door Ralph Vaughan Williams (1872-1958) op een tekst van de 17de-eeuwse schrijver John Bunyan, raakte diep in het hart. Dit werk, gebaseerd op Bunyans “The Pilgrim’s Progress”, beschrijft de reis van een man die zich voorbereidt op zijn dood en die deze met een rotsvast geloof accepteert. Het is een reflectie op de vreugde van het sterven, die wordt gezien als een bevrijding van de aardse zorgen, en het aankomen in een hemelse rust.
Het koor zong dit stuk uit 1940 (!) met indrukwekkende intensiteit, waarbij elke noot de serene vastberadenheid van de tekst perfect vertaalde. De zangers wisten de diepe, contemplatieve sfeer van het werk vast te houden, terwijl ze tegelijkertijd de vreugde en de kalmte van het uiteindelijke overgave aan de dood benadrukten. Dit werk kreeg zijn bijzondere diepte door de symboliek in de tekst, waarin de trompetten het teken waren van de verwelkoming in de hemel – een element dat het koor op een onnavolgbare manier vertolkte. Hoewel de trompetten niet fysiek aanwezig waren, werd hun ‘roep’ in de muziek zo treffend overgebracht door de opbouw van de koorpartijen, dat het leek alsof je ze daadwerkelijk hoorde. Dit moment was één van de meest aangrijpende van het concert, waarbij de muzikale lijnen en de emotionele lading zich perfect in elkaar weefden. Het was een krachtig en poëtisch afscheid, een muzikale reflectie op de ultieme overgave aan het hogere.
In de stijl van een stuk zoals Valiant for Truth komt de ware essentie van Vaughan Williams’ composities naar voren: de balans tussen de menselijke fragiliteit en de kracht van spirituele overtuiging, vertolkt door muziek die zowel krachtig als subtiel is. Het koor bracht deze boodschap met een overtuiging die de compositie meer dan recht deed.
Feest zindert na
De muziek bleef feestelijk, maar kreeg diepte met Ecce vicit leo van Peter Philips (1560-1628). Dit technisch veeleisende werk liet de figuurlijke trompetten uit het vorige stuk nog nazinderen. Philips, als katholiek uit Engeland gevlucht voor de vervolgingen onder Elizabeth I, vond een nieuwe thuis in Antwerpen. Het werk, voor het eerst gepubliceerd in 1613, weerspiegelt de rijke polyfone traditie van de stad.
Wat dit stuk bijzonder maakt, is de manier waarop Philips zijn muzikale ideeën ontvouwt in een complex web van stemmen, maar Ecce vicit leo is meer dan louter een zegetocht – het weerspiegelt ook de innerlijke kracht en diepgang van de ziel, meesterlijk vertaald in contrapunt en dynamiek en geniaal gebracht door het koor.
Een wonderbaarlijk visueel-muzikaal moment
Toen gebeurde er iets wonderbaarlijks…
Bij de allereerste noot van het hemelse Beati quorum via van Charles Villiers Stanford (1852-1924) brak plots de zon door de wolken, en vulde het kerkinterieur zich met stralend licht. De symboliek kon niet treffender zijn. Stanford, meester in het combineren van Engelse romantiek met liturgische pracht, had met dit werk een moment van pure transcendentie weten te vangen. Terwijl de eerste tonen van het koor opstegen, leek het alsof het licht zich in de muziek zelf verweefde, een visuele en muzikale symfonie die de spirituele lading van het moment versterkte. Het was een moment waarin de muziek niet enkel de ruimte vulde, maar de ziel leek te omarmen. Het was alsof de vreugde van een rechtvaardig leven op wonderbaarlijke wijze door de natuur zelf onderstreept werd.
En hoe kun je zo’n majestueus moment nog muzikaal overtreffen? Faire is the Heaven van William Henry Harris (1883-1973) voltooide het concert op een even adembenemende als natuurlijke manier. Harris, een meester in het combineren van Engelse koormuziek met diep religieuze expressie, bracht de luisteraars naar nieuwe hoogtes van muzikale verhevenheid. Het koor vond hierin de perfecte balans tussen grandeur en verhalende diepgang, waarbij elke noot een gevoel van zowel intimiteit als verhevenheid uitstraalde. De rijke harmonieën creëerden een bijna hemelse sfeer, terwijl de woorden How then can mortal tongue hope to express the image of such endless perfectness de luisteraar opnieuw herinnerden aan de onuitsprekelijke grootsheid van het hemelse. Het was alsof de zonnestralen die het kerkinterieur vulden, hun licht verdubbelden door de muziek zelf, die zich als een warme deken over de hele ruimte en de luisteraars spreidde.
Een verrassende climax
Tot slot volgde als een onverwachte verrassing Hear My Heart Sing van Bernard Hughes (°1974), een reflectie op de jachtigheid en waanzin van ons bestaan. Het koor liet in dit werk uit 2024 zijn volledige kunnen horen, wat de conclusie van dit concert tot een niet voor de hand liggend, maar uiterst indrukwekkend orgelpunt maakte.
Uitmuntend vakmanschap en emotie
Londinium liet gedurende het hele concert een schitterende helderheid horen, met een zijdezachte klank in de hogere registers die als een etherische bries door de gotische ruimte zweefde. De stemmen sloten zich naadloos aan in een harmonisch geheel, waarbij de onmiskenbare controle van Griffiths over zijn ensemble direct opviel. Zijn dirigeerstijl, gekarakteriseerd door precisie en een scherp gevoel voor nuance, leidde het koor naar een uitzonderlijke uitvoering. Zijn muzikale scherpzinnigheid zorgde ervoor dat Londinium zich moeiteloos door de vele lagen van harmonieën bewoog, altijd met een heldere focus op de muziek zelf.
Londiniums Belgische debuut – een onuitwisbare indruk
Het Belgische debuut van Londinium zal ongetwijfeld in de herinnering van de aanwezigen blijven. Het was een grandioos eerbetoon aan de Engelse koortraditie, vol emotie, techniek en een verkenning van dat rijke repertoire. Het koor bewees niet alleen waarom het in Londen zo’n sterke reputatie heeft opgebouwd, maar ook waarom het telkens nieuwe generaties van muziekfans weet te veroveren: door zijn constante zoektocht naar verfijning, zijn openheid naar nieuwe muziek en zijn diepe eerbied voor het verleden. Wij kijken dan ook reikhalzend uit naar hun volgende optreden in België!
