Meer “gala” kan een concert niet zijn: Vlaams minister-president Jan Jambon nodigde de 27 EU-ministers van cultuur uit voor dit concert, aan de vooravond van zijn vergadering met die ministers. België neemt immers nog tot eind juni het voorzitterschap waar van de EU.
Geen betere opwarmer voor hen dan de 9de symfonie van Beethoven. Het Europese volkslied is er op gebaseerd en de 9de ging nu juist 200 jaar geleden in première. Dit keer was het geen bewerkte Karajan-versie ervan. Onmogelijk met Beethovenbiograaf en dirigent Jan Caeyers. Het was een droom van hem om dat werk uit te voeren in ideale omstandigheden. Dat betekent met zijn eigen Le Concert Olympique én het Weense Arnold Schoenberg Koor. Ook vanavond een première trouwens: het is de start van een concerttournee die ze brengen met de 27 belangrijkste werken van de componist in 27 Europese landen, het project Beethoven27. Heel toepasselijk draagt het concert de titel Call for peace. Maar genoeg droge gegevens, nu het woord aan de muziek.
Toch nog even dit. Een pas door Vlaanderen aangekocht stukje Beethoven manuscript gaf minister van cultuur Jan Jambon ter bewaring en onderzoek aan Bart Demuyt van de Alamire Foundation, het internationale studiecentrum voor muziek uit de Lage Landen. Mooie geste en een goed voorbeeld voor zijn collega’s om te tonen hoe Vlaanderen omgaat met Europees erfgoed. Het gaat om een zeldzame muziekschets voor het laatste deel van Beethovens allereerste pianosonate die hij schreef toen hij 26 was. De meeste van de vele muzikale ingevingen die hij zo optekende zijn verloren gegaan.
Niet enkel de Negende stond op het programma, er was om te beginnen eerst de Koorfantasie. Die schreef Beethoven al een 15-tal jaar eerder en ze zou model worden voor de negende symfonie, want – nooit eerder geprobeerd – hij kiest voor een koor om die fantasie mee te eindigen. Als de negende een ode is aan de vrede en de vreugde dan is de Koorfantasie een ode aan de schoonheid, aldus Caeyers.
Het is pianist Kit Armstrong die ons met zijn frisse en frêle toetsaanslagen naar die sprankelende schoonheid voert, naar de strijkers en de kopers en uiteindelijk naar dat uitstekende koor. De Amerikaan Armstrong gaat door ’t leven als een wonderkind en is het ook, hoe kan het anders als Alfred Brendel je mentor was en Caeyers je pad kruist. Hij neemt hem mee op zijn Beethoven27 tournee door Europa, samen met dat afgetrainde orkest dat onder de stuwende leiding van de dirigent ons dat opstapje naar de Negende laat horen.
En dan die Negende, ook stil en aarzelend in aanzet, maar al vlug die krachtige ritmiek van dat overbekende thema én de herhalingen en variaties. Je zou in de waan komen dat ook Beethoven een repetitieve musicus was. Maar laat het ons liever houden op innovatieve inventiviteit. En dan die tweede beweging, dat Molto Vivace, het doet me altijd denken aan die dansante 7e symfonie van hem.
Met een zwierige swing houdt Caeyers zijn Concert Olympique in toom. Je vraagt je af hoe dit allemaal zou klinken als hij de beschikking had over een van die beroemde symfonische orkesten of juist niet? Je moet hem nageven dat hier een dirigent aan het werk is die door en door gaat voor de componist. Al te vaak gaat te veel aandacht naar de uitvoerder, té weinig naar de schepper. En Caeyers? Die is gepokt en gemazeld in Beethoven. Partituur? Onnodig! Het orkest speelt een meeslepend adagio onder de weidse gebaren van een ingetogen dirigent. Heel anders wordt hij als de alarmerende tonen plots stoppen en bas Hanno Müller-Brachmann het podium komt opgestormd en met zijn prachtige stem vraagt: “Nicht diese Töne”, anders, vreugdevoller moet het klinken. Dan breekt die overweldigende romantiek los. Beheerst en in spreidstand trekt de dirigent zegezeker zijn orkest, koor en solisten mee naar die “Ode an die Freude” en naar dat “Elysium” waar de solisten en vooral sopraan Lenneke Ruiten ons heerlijk in binnenleiden.
Inderdaad, op het podium brandt het van goddelijk vuur, de “Götterfunken” spatten er van af. Dit was waarlijk een concert Beethoven waardig.
