Een cyclus van 6 orgelrecitals 12 juni – 25 september 2022
Een ontmoeting met componist HANNE DENEIRE (HD) die het verplicht werk 2022 schreef en van wie deze zomer de installatie Ami, Mycelium Music Installation te horen en te zien is in het hoogkoor van de kerk en met DIRK BLOCKEEL, componist, dichter, publicist, klavierspeler en titularis van het Schyvenorgel van de Sint Maartenskerk in Kortrijk.
Toen Dirk Blockeel (DB) (°1955) in 1992 Paul Dinneweth opvolgde als titularis van het orgel, trof hij daar al een zeer actieve orgelwerking aan, die hij niet alleen enthousiast heeft voortgezet maar ook uitgebreid heeft met de uitvoering van Bachcantates en kamermuziek.
CDW: Hoe ziet u uw opdracht van een titularis?
DB: Strikt genomen wordt van mij verwacht dat ik elke eredienst opluister. Maar in feite probeer ik een bloeiend concertleven uit te bouwen met orgelconcerten, kamermuziek en meditatief georiënteerde muzikale momenten. Schoonheid creëren en aanbieden raakt immers soms even aan het liturgisch gebeuren. Het jaarlijkse orgelfestival in de zomer hoort daarbij.
Dat jaarlijkse Internationaal Orgelfestival is intussen een vaste waarde. Met deelnemers uit Nederland, hét orgelland bij uitstek, Duitsland en Frankrijk, is het epitheton ‘internationaal’ terecht. In het verleden deden uit eigen land Jan Van Landeghem, Jan Vermeire en Ludo Geloen het Schyvenorgel klinken. Uit het buitenland ontving de Sint Maartenskerk organisten zoals Gereon Krahforst, Marc Jacquet en Iris Rieg (D), de broers Jean-François en Nicolas Pichon (F) en Véronique van den Engh, Willem van Twillert en Jan van de Laar (Nl).
Dit jaar, de Coronaperiode ligt nog maar pas achter ons, hebben zich vier Nederlanders en twee Vlamingen gemeld. Het is Ignace Michiels, organist van de Sint-Salvatorskathedraal in Brugge, die het orgelfestival opent.
CDW: Met elk jaar een verplicht werk doet dit wel erg denken aan een Koningin Elisabeth Wedstrijd voor het orgel?
DB: Nee, hoor wij gaan niet echt op zoek naar moeilijke muziek of technische hoogstandjes. Wij vinden vooral dat een stuk ‘nieuwe, hedendaagse muziek’ een positieve vibe aan het festival geeft én het geeft extra structuur aan de concertreeks. Naast het verplicht werk dat de deelnemers instuderen, kiezen ze muziek die aansluit bij het jaarthema en vullen ze hun programma zelf verder aan.
Dit jaar was het thema snel gevonden: César Franck, de uit Luik afkomstige componist (1822 -1890) die dit jaar zijn 200e verjaardag viert. Dat we voor het opgelegde werk aankloppen bij componisten van bij ons, doet dan misschien wél weer aan de KEW denken. Spannend, want dat zijn niet alleen de Jan Van Landeghems of de André Laportes, die vertrouwd zijn met het orgel. Ook Liselotte Crols, Lucien Posman, Elias Gistelinck, Petra Vermote, Octaaf Van Geert en Roland Coryn vroegen we in het verleden al om een nieuwe compositie voor het orgel in Kortrijk te schrijven.
CDW: Je organiseert zulk een festival ook alleen maar als je over een bijzonder instrument beschikt, toch?
DB: Het orgel van de Sint-Maartenskerk dateert van 1887 en werd geleverd door de toen bekende Brusselse orgelbouwer Pierre Schyven. Zoals dat in die tijd gangbaar was, is het als een symfonisch instrument opgevat. In 1954 heeft de firma Loncke enkele noodzakelijke aanpassingen uitgevoerd in de neo-barokke traditie, die alweer ‘mode’ was in die dagen. Alles bij mekaar gaat het om kleinere ingrepen zoals het verplaatsen van de speeltafel en het toevoegen van elektrische tractuur. Toen ik in de jaren ’90 het binnenwerk met die duizenden pijpen liet inspecteren, vielen de experten bijna achterover, zó authentiek nog! Het is inderdaad nauwelijks te geloven, dat het door Schyven geleverde werk zo goed als geheel intact gebleven is.
CDW: En hoe klinkt het vandaag?
DB: Het orgel heeft een enorme klankrijkdom, warme sonoriteit en uitgebreid kleurenpalet. Met de windvoorziening hebben we de laatste jaren wel wat last. Wie op het orgel komt spelen, moet dus rekening houden met de kwaliteiten en de beperkingen van de mooie, eerbiedwaardige oude dame met eerder zwakke longen.
‘Kai’, het verplichte werk is dit jaar van de hand van Hanne Deneire (°1980) die hiermee haar eerste orgelcompositie afleverde. Het werk is in spiegelbeeld geschreven en voorziet twéé uitvoerders, een organist en een registrant, die als een soort assistent instaat voor het toevoegen en wegnemen van de registers of spelen en eventueel ook helpt bij het omslaan van de partituurbladen, wanneer de organist tijd en handen te kort komt. De componiste die in dezelfde kerk met Ami, Mycelium Music Installation helemaal rond verbinding werkt, vindt het wel fijn dat er op het doksaal ook samengewerkt wordt, zoals in dat grote schimmelnetwerk in de natuur.
CDW: Het was de eerste keer dat je voor orgel schreef, wat is jouw ervaring?
HD: Ik had inderdaad nog geen grote band met het orgel. Nu weet ik wel uit ervaring dat elke uitvoerder anders is, maar bij het orgel is ook nog eens elk instrument verschillend en dus moest ik deze fantastische Schyven uit 1887 via demonstraties eerst langzaam aan leren kennen. Wat is zijn klank, wat zijn de mogelijkheden? Schrijven voor orgel is immers maatwerk. Maar mijn grootse ontdekking of leukste verrassing is toch de flexibiliteit van de uitvoerders. Organisten zijn bijna allemaal vertrouwd met improviseren en vragen helemaal niet om een perfect gedetailleerde notatie. Nee, ze houden er juist van sommige passages hun eigen kleur van register te geven en zo hun eigen stempel op het stuk te drukken. Eigenlijk ben ik erg benieuwd naar de persoonlijke touch van de zes verschillende uitvoerders van Kai.
CDW : Wat betekent Kai en waar haalde je de titel vandaan?
HD: Kai komt merkwaardig genoeg overal ter hele wereld voor, in de Hawaïaanse taal betekent het ‘de zee’, voor de Maori betekent Kai voedsel, in het Baskisch de steiger van een haven, in het Chinees is het een vaak voorkomende naam, met de betekenis van overwinning, start, verandering, start van iets moois, nieuws, opening, … Muziek is mijn steiger en biedt herstel en genezing, zoals in de Japanse betekenis van het woord “KAI”. De solist heeft een registrant nodig aan zijn zijde om vlot door de muzikale reis te spelen én te genieten wat dan weer de Zweedse betekenis van het woord Kai is. Maar eigenlijk wil ik vooral zeggen : “leef muziek, leef luisteraar en geniet van de interpretaties”.
Agenda
De concerten vinden plaats op 3 zondagen in juni en september 2022 om 16:30 behalve het slotconcert op 27 september dat om 16u begint.
12 juni : Ignace Michiels (Brugge, B)
19 juni : Niels de Klerk (Rotterdam, NL)
26 juni : Adriaan Hoek (Leiden, NL)
4 september 4: Stephan van de Wijgert (Utrecht, NL)
11 september : Kristiaan Van Ingelgem (Aalst)
18 september : Arjan Veen (Utrecht, NL)
25 september (om 16u) een slotconcert met o.m. Dirk Blockeel aan het orgel, dans, poëzie, brass trio, zang, …
