Afgelopen week sloot de Munt hun Wagneriaanse tetralogie af met Götterdämmerung (1876). In dit slotstuk verlaat Richard Wagner stilletjes aan het bovennatuurlijke Walhalla-pantheon voor de aardse realiteit. Met een regie van Pierre Audi, en onder leiding van Alain Altinoglu, rondt het operahuis een absolute tour-de-force af. Hiermee brengt de Munt hun Ring-cyclus, ruim veertig jaar na hun laatste Ring-vertoningen, ten einde. Deze keer met een voelbare hedendaagse menselijke toets.
Heraldische zwanenzang
Götterdämmerung is een afgeleide van het befaamde Ragnarök-verhaal. Hierin strijdt de godenwereld tot hun einde, en komt er een nieuwe menselijke dageraad tevoorschijn. Het resultaat – dit is voelbaar bij de heldhaftige Brünnhilde (sopraan Ingela Brimberg) – is een nieuwe, zuiverdere wereld die verrijst.
De opera is een heraldische zwanenzang: van menselijke heldhaftigheid en toverlisten, tot het altruïsme dat de hebzucht overwint. De Ring, de vervloekte drijfveer, keert terug naar zijn heimat: de Rijn. Er zijn geen zwart-witte figuren in deze productie, en dat geeft het zijn hedendaagse toets. In een wereld waar we – hopelijk – beseffen dat ieder individu een unieke combinatie is van zijn eigen kwaliteiten – en hierdoor zowel goede, als foute keuzes kan maken – steekt het idee van magische entiteiten af.
Het concept van Siegfried (tenor Bryan Register) die, onder betovering, zijn geliefde – ex-Walkure – Brünnhilde vergeet kan in de verkeerde handen archaïsche overkomen. Hetzelfde met haar verhaal. Ze beseft dat haar held betoverd is, maar ze voelt zich alsnog belogen en bedrogen, en zweert magische bloededen. Audi’s regie geeft ons eerder een gevoel van magisch realisme. De personages zijn geloofwaardig menselijk, maar de wereld rondom hen heeft een magisch kantje. We blijven gegrond in een connectie met personages waarvan we de emoties durven te geloven. De betoverde Siegfried lijkt haast waanzinnig verliefd op Gutrune (sopraan Anett Fritsch). Zij lijkt – ondanks haar rol in de toverlist – gepijnigd te zijn van zijn tragisch overlijden. Hagen, meesterlijk en intimiderend vertolkt door bas Ain Anger, heeft, ondanks zijn haat en moordlust, een tragisch menselijke kant. Het punt is dat we misschien iets van onszelf hierin kunnen herkennen. Het zijn uiteindelijk, min of meer, mensen.
Of gods, men and monsters
Met deze woordcombinatie kan de tetralogie samengevat worden. Het is een episch verhaal van draken, helden, goden en mensen. Götterdämmerung verdoezelt dit wel een beetje. We krijgen nog hints van het idee van het Walhalla, van draken en Wälsungen, Walkuren en magische ringen – gecombineerd met menselijke, aardse stemmen. Je vergeet bijna dat Brünnhilde een machtige, strijdende Walkure was. Bijna, want het meesterlijk Walkure-motief dat terugkomt, van tijd tot tijd, herinnert je eraan dat zij zeker niet alleen maar een speelbal voor de mannen is.
Pierre Audi’s scenografie speelt met beweging en licht. Het verhaal heeft geen nood aan veel details, maar wel aan actie. Dit helpt om het noodlotsobject, de vervloekte Ring, duidelijk centraal te zetten. Het gebruik van stijgende en dalende podiumelementen vermengen plotsklaps magische en realistische ideeën en perspectieven. Het licht, in de vorm van lichtstralen en reflecties, speelt subliem met dit idee. De Nornen (sopraan Katie Lowe en mezzosopranen Marvic Monreal en Iris Van Wijnen) waren als onheilspellende waterreflecties in een schemerige enscenering. Drama en beweging stonden opvallend centraal. Dit zonder kitscherigheid.
Vocaal was het gehele ensemble een topselectie. Bryan Register verraste vocaal tijdens zijn slotverhaling over de Woudvogel. Deze had hem geholpen bij de overwinning op de draak Fafner. Het zingen van het motief, in de opera Siegfried gebracht door een sopraan, zette zijn heldere heldentenorstem extra in de verf. Brimberg vertolkt een schitterende Brünnhilde met een overdonderende krachtige stem. Alle emoties zijn als een orkaan te voelen als zij zingt. Voor deze twee vaste waarden moeten de anderen zeker niet onder doen. Anger als Hagen was de uitschieter van de avond. Dit is wat men bedoelt met een dreigende, duister klinkende bas als antagonist. Je voelt je, in het publiek, instant kleiner worden als hij zingt – bijna angstaanjagend. Het is mooi hoe de menselijkheid tot vocale samenvatting komt. Niemand is een karikatuur, en dat hoor je.
De Munt bracht een originele klankwereld naar een laatnegentiende-eeuwse Wagneropera. Deze was hoor- en voelbaar. Hiermee is een nieuwe standaard gezet voor toekomstige producties. Anno 2025 is minder epiek, en meer menselijkheid impressionant: een nieuwe zonsopgang voor Wagner!
—
Daarnaast wens ik mij te verontschuldigen, aan de lezers, voor een ongelukkige spelfout in de introductie van de tekst. Deze is ondertussen gecorrigeerd. Bedankt voor jullie begrip. – Jessy Baeken (12/02/2025)
Meow Gallery: The gallery is empty.
