“MACHT” was het thema van het Festival van Vlaanderen Gent dit jaar en die Macht wou men ons laten ontdekken en ontleden via de muziek. Dat religie en politiek een belangrijke inspiratiebron kunnen zijn, zowel positief als negatief, ligt nagenoeg voor de hand en zo bood het programma een aantal composities aan die dit duidelijk illustreerden.
Daarnaast kon iedere luisteraar zich op zijn of haar eigen manier in het muziekaanbod onderdompelen en laten verleiden of domineren.
Traditioneel ingeleid door een zonnige, kleurrijke Odegand opende het festival met een uitvoering in de Sint-Baafskathedraal van Bachs Hohe Messe door het Amsterdam Baroque Orchestra & Choir onder leiding van Ton Koopman. Een volle kathedraal luisterde vol overgave naar Koopmans geëngageerde uitvoering, vooral gedragen door orkest en koor, maar met iets minder overtuigende solisten en waarvan de klank soms enigszins verloren ging onder de hoge gewelven van de kathedraal. Dat was niet het geval voor het Philharmonia Orchestra London dat onder leiding van Esa-Pekka Salonen een week later een indrukwekkende en ontroerende uitvoering bood van de Zevende Symfonie van Anton Bruckner, goed gestructureerd, spanningsvol en warm van klank. Bruckner was voorafgegaan door een subtiele uitvoering van Verklärte Nacht van Schönberg.
De zestig jonge musici van het Landesjugendorchester Nordrhein-Westfalen vormden de dag erna de sterkste troef van de opvoering van Verdi’s opera Don Carlos die de ondertitel The corridors of power meegekregen had. In het programmaboekje stond te lezen Verdi’s opera revisited, maar wat regisseur Bernd Schmitt presenteerde leek eerder op een parodie. Er was niet alleen behoorlijk wat geknipt in de partituur onder meer omdat er geen koor bij was, maar ook de volgorde van scènes werd veranderd en in plaats van de autodafé was er een art happening. Het idee om de figuur van de Grootinquisiteur, het machtigste personage van de opera, te vervangen door zes zingende en zes acterende figuren leverde ook niet veel op.
Don Carlos werd voorgesteld als een clown die op het einde van de opera op een kinderfietsje vertrok, Filips II mocht zijn ontblote borst showen en Elisabeth liep erbij als een sloerie. De Franse uitspraak was erbarmelijk op één uitzondering na: Simon Stricker (Filips II) die ook ongeveer de beste zanger was. Maar het orkest speelde kranig en liet Verdi’s partituur goed klinken onder de muzikale leiding van Sebastian Tewinkel. Alles samen echter een productie het festival onwaardig.
Een muzikale ervaring van een heel andere soort bood een paar dagen later het concert van het Huelgas Ensemble geleid door Paul Van Nevel, getiteld Het landschap van de polyfonisten. Aangezien Paul Van Nevel overtuigd is dat de muziek van de Franco-Vlaamse componisten sterk beïnvloed is door de melancholie, de schoonheid en variëteit van natuur en kathedralen werd het concert begeleid door geprojecteerde sfeerbeelden gefotografeerd door Luk Van Eeckhout. Zo konden we eventueel met andere oren luisteren naar de verschillende composities door de, in het duister gehulde, twaalf leden van het Huelgas Ensemble gebracht tegen een achtergrond van melancholische, wazige, glooiende landschappen.
Het Collegium Vocale Gent was de voornaamste vertolker van De Blinden, een door Josse De Pauw en LOD muziektheater uitgewerkte muziektheaterversie van Les Aveugles van Maurice Maeterlinck met muziek van Jan Kuijken. Maeterlincks aveugles zijn een groep blinden die in een donker bos tevergeefs op een gids wachten. Bij LOD vormen ze een groep aangespoelde zielen, weliswaar met een leider die aanwezig is, maar zich echter in stilzwijgen hult. Dus voelen ze zich hulpeloos en verlaten en tasten ze in het duister zoals blinden of zoals veel vluchtelingen vandaag, die geen kant uitkunnen, aangespoeld in een vreemde wereld. Misschien daarom verkoos Josse de Pauw een Engelse vertaling van Maeterlincks Franse tekst te gebruiken. Zijn slotmonoloog als de aanwezige / afwezige leider, waarin hij het misbruik van macht weergeeft, sprak hij in het Nederlands.
Jan Kuijkens muziek vraagt geen instrumenten en is volledig a capella en werd door de zangers van Collegium in groep of solistisch vertolkt. Zij evolueerden tastend in een summier decor (een plankenhelling), samen met twee acteurs, vanuit de hoogte bespied door Josse De Pauw. Samen wisten zij een zekere sfeer te creëren maar konden de aandacht niet het anderhalf uur dat de opvoering duurde, volhouden.
Een heel andere vorm van muziektheater bood Mi Carmen Flamenca, een door het Antonio Andrade Flamenco Ballet gedanste versie van Bizets opera Carmen. Zo werd de opvoering tenminste aangekondigd. In werkelijkheid bleef er niet veel van Bizets Carmen over tenzij een geraamte van het verhaal met af en toe enkele (opgenomen) orkestrale fragmenten. Live muziek werd vooral gebracht door musici op scène (zang, gitaar, cajon, saxofoon en fluit) in een eerder armzalig mini-decor. Voor kleur en temperament zorgden de dansers van het ensemble aangevoerd door Ursula Moreno (Carmen), José Galvan (Don José) en José Luis Vidal (Escamillo). En het publiek scheen het spektakel te appréciëren.
Mijn laatste festival-avond leidde me opnieuw naar de Sint-Baafskathedraal voor een concert getiteld Over lijden en verlossing, gebracht door het Mahler Chamber Orchestra met als solisten de bas Peter Harvey en de contratenor Alex Potter. Die verving de oorspronkelijk aangekondigde Iesteyn Davies in het Stabat Mater van Vivaldi terwijl Peter Harvey in Bachs cantate Ich habe genug te horen was. Peter Harvey overtuigde door een beheerste, gevoelvolle interpretatie met zijn homogene bas. Alex Potter deed zijn best om ons het lijden van Maria te laten aanvoelen in een soms wat krampachtige vocale vertolking. Beide zangers werden prima begeleid door het Mahler Chamber Orchestra, aangevoerd door concertmeester Matthew Truscott.
Tot volle ontplooiing kwam het in de Chamber Symphony Op. 110 a van Sjostakovitsj, een uiterst boeiende compositie gegroeid uit zijn achtste strijkkwartet. Het Mahler Chamber Orchestra wist de verschillende stemmingen uitstekend weer te geven met een volle orkestklank en fijne kleurschakeringen en een boeiende spanningsboog over de uitvoering te spannen. Ook hier weer een nagenoeg volle kathedraal en een aandachtig en dankbaar publiek.
- WAT: Odegand – Gent Festival van Vlaanderen
- WAAR: meerdere locaties in Gent van 15.9 tot 6.10.2018
- FOTO’S: © Gent Festival van Vlaanderen en © Wouter Rawoens
- WEBSITE: www.gentfestival.be
