Wie een beetje thuis is in de wereld van de klassiek muziek, kent allicht enkele namen uit de Finse muziekwereld. Componisten als Jean Sibelius, de “vader van de Finse muziek” (zoals hij wel eens – niet geheel ten onrechte- genoemd wordt) over Einojuhani Rautavaara tot de recent overleden Kaija Saariaho. Of dirigenten als Esa-Pekka Salonen, Osmo Vänskä, Leif Segerstam en niet te vergeten Klaus Mäkelä die aangesteld is als chef-dirigent van het Concertgebouw Orkest. Het lijkt wat op name-dropping, maar geeft misschien toch wel een aanwijzing dat de Finnen niet alleen gek zijn op water en beren (die alleen natuurspotters te zien krijgen…) maar zeker ook op muziek.
Een tof evenement is daar een directe en – jawel – bereikbare illustratie van: het Kamermuziekfestival in Kuhmo. Terecht mag het met hoofdletter geschreven worden, want het onooglijk kleine stadje, natuurlijk ook weer gelegen aan een heerlijk meer, organiseert jaarlijks een twee weken durend kamermuziekfestival, dit jaar al het drieënvijftigste. Het programma is gevarieerd en uitgebreid en bestrijkt zowat alle vormen en genres van de kamermuziek. Je kan er naartoe om kaskrakers van het repertoire te horen, uit barok, klassiek, romantiek en twintigste eeuw met als extra een aantal creaties, vaak gecomponeerd in opdracht van het festival. Het programma van dit jaar kreeg een wat symbolische titel mee: “Roots and Wings”. We kregen als opstapje naar het eerste concert van het festival dan ook de indringende “Runosong”, een traditioneel Kalevala-lied, gepresenteerd door een authentieke Finse zangeres, een rariteit voor ons maar duidelijk niet voor het Finse publiek! Maar thema “Roots and Wings” dekt een brede lading en moet niet altijd letterlijk genomen worden, want elk concert krijgt op zich ook nog een thema mee. Bij voorbeeld “Masters of opera”, dat teruggaat naar de vroegste Italiaanse operacomponisten tot Mozart, of American Letters, dat vooral focust op Amerikaanse componisten (Glass, Adams of de minder bekende Amy Beach) maar ook plaats biedt aan Dvořaks Amerikaans kwartet.
Finse en andere muzikale fine fleur
Dat het geen “overload” wordt van muziekervaringen daar zorgt niet alleen dat gevarieerd programma voor maar zeker ook de selecte keuze van uitvoerders. Uiteraard heel veel Finse muzikanten, zo hoorden we Virpi Räisänen, een mooie sopraan in een Zweeds volkslied en de mooi gecaste stemmen van Marjukka Tepponen en Tuomas Mettola in de creatie van Sampo Kasurinen: Trapped Butterfly. De titel doet zeker een belletje rinkelen en het is inderdaad een interpretatie van de beroemde opera van Giacomo Puccini. Sampo Kasurinen schreef zijn werk voor kamerorkest en electronica en benadert de thematiek vanuit een verrassend standpunt, met de focus op de verhouding van de zoon van Butterfly en Pinkerton. Een zeer toegankelijke hedendaagse partituur die op enkele cruciale momenten teruggrijpt naar een letterlijk citaat uit Puccini’s opera. De regie vertrekt van duisterheid en Oosterse decoratie naar geleidelijke ontmaskering van de Amerikaanse banaliteit. Er was enkel Finse boventiteling, wat uiteraard voor ons de verstaanbaarheid niet ten goede kwam. Hier past een woord van lof aan de administratieve directrice van het Festival, Sari Rusanen, die ons tijdens de pauze even te woord stond en als de bliksem een vertaald libretto voor de hele groep in het hotel liet bezorgen.
© Mike Roelofs
Enkele ensembles verdienen toch uit de veelheid uitgelicht te worden. Allereerst het Storioni Trio. Dit Nederlandse trio (Wouter Vossen, viool, Marc Vossen, cello en Bart van de Roer, piano) nemen een leeuwenaandeel van de concerten voor hun rekening en elk concert met hen was een groot schot in de roos! We hoorden hen in het pianotrio van Smetana, in de creatie van Charlotte Bray en Bart van de Roer trad veelvuldig als liedbegeleider op. Dat ze zich als een vis in het water voelen in Kuhmo pleitte er ook voor dat ze te pas en te onpas onvoorziene wijzigingen in het programma met de glimlach en subliem samenspel opvingen. Dat was bij voorbeeld het geval toen het Strijkkwartet nr 2 van Prokofiev wegens ziekte van de eerste violist van het Danel kwartet moest vervangen worden. Het Storioni trio verraste ons met een aangrijpend pianotrio van Nodar Gabunia (Georgië 1933- Amsterdam 2000), gekenmerkt door angst en strijdlust geschreven in 1998.
Het Frans-Belgische Danelkwartet kreeg anderzijds voor enkele van hun optredens een uitstekende vervanger voor de zieke Marc Danel in de Oekraïense Sergey Malov, die zich in het kwartet van Schubert, D87 als een fijnzinnig en vooral geëngageerd muzikant bewees.
Diverse locaties
© Stefan Bremer
Het festival bespeelt verschillende zalen in Kuhmo. Het neusje van de zalm is natuurlijk de prachtige concertzaal van Kuhmo, een wonder van houtbewerking en akoestiek. Daarnaast zijn er ook concerten in de kerk, een aanvaardbare plek voor bij voorbeeld het optreden van Scherzi Musicali – maar voor de zichtbaarheid toch niet ideaal. Ook in de school van Kuhmo, wat toch maar een “veredelde turnzaal” is. Maar de sfeer die je in het stadje voelt tijdens het festival vol muziekminnende mensen die her en der flaneren, zorgt voor een heel speciale en unieke ervaring. En waar kan je naar een concertzaal stappen en plots naast je de violiste op de fiets “hello, have a nice concert” horen roepen en haar twintig minuten later op de scène zien staan? En dat is dan wel Minna Pensola de artistieke directrice van het Kamermuziekfestival van Kuhmo.
Tot slot
Ik maakte dit jaar het festival mee als deelneemster van Cimarosa, niet als journaliste. Het gemeenschappelijk doel – muziek beluisteren, zorgt voor een gelukkige samenhorigheid, waarin individuele diversiteit geen hindernis vormt. De inleidingen voor de concerten door de sympathieke musicoloog Arne Herman zijn een extra pluspunt. Boeiend en verhelderend zonder pedant te zijn. Zo is het opzet van Cimarosa: “Reizen, muziek en vriendschap” bij deze reis naar Finland zeker geslaagd!
WAT: Kuhmo Chamber Music Festival
WIE: Storioni trio, Dane kwartet, Scherzi Musicali, Meta4 en vele andere
WAAR: Finland Kuhmo
