Drie torens gelijk aan drie levens, eigenlijk vier, nee vijf, of zeggen en schrijven we zes levens? Insiders kunnen ‘de haas’ en ‘de toren’ meteen koppelen, maar de jongere generatie intussen minder. Welke haas dan wel? Geen echte, wel Jo Haazen, de onovertroffen beiaardier en pedagoog.
Zopas verscheen Jo Haazen zijn autobiografie als bronsbewerkend torenbeklimmer, noodgedwongen ‘klimmer’ want er zijn amper beiaarden te vinden die niet in een toren staan. Drie torens bepalen grotendeels het leven van de kunstenaar. Per toren schreef Jo Haazen een boekdeel – Antwerpen, Mechelen en Sint-Petersburg, verzameld in een mooie boekenmap onder de gemeenschappelijke titel ‘Een haas in de toren’.
Jo Haazen, een echte spring in het veld – nu ja in de toren – kan je wel een haas noemen. Wat een actief, complex leven in het algemeen en wat een rijke, zeldzame professionele loopbaan waar hij met terechte trots kan en mag op terugkijken. Haazen is momenteel een stuk rondlopende beiaardgeschiedenis van wereldbelang.
Antwerpen
Het begon als 14-jarige puber die zich aangesproken voelde door die wekelijks, zelfs dagelijks klinkende klokken in de gotieke kantwerktoren van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen. Zijn moeder werd op de Grote Markt geboren, dichter bij de klokken kon bijna niet. Jo, bijna ‘het kindje Jo’ want van 24 december 1944 – hij wordt 80, werd net geen kerstekindje. Nog een dag wachten, kon hij niet. Tja, zo gaat dat met mensen die altijd bezig zijn met 1.001 dingen.
Als jonge kerel trok hij naar de beiaardschool in Mechelen bij Staf Nees. Hij was, toch voor beiaard, een briljant leerling en amper volwassen geworden werd hij aangesteld als stadsbeiaardier in Antwerpen terwijl hij tussen het muziekles geven, het Esperanto leren en ook daar les in geven en het beiaardspel op zijn toren, nog drie keer het Internationaal Beiaardconcours van het Hollandfestival won.
Jo bouwde de maandagavondconcerten in Antwerpen uit tot legendarische avonden. De verloederde omgeving trok tienduizenden toehoorders, er kwam veel horeca en de buurt leefde op tot en met vandaag. Jammer genoeg heeft de beiaard niet meer de uitstraling van tijdens de ‘jaren Jo Haazen’, maar de liefhebber krijgt nog steeds de nodige gading. Meer over het verhaal Antwerpen lees je in het eerste boekdeel.
Mechelen
Afscheid nemen van Antwerpen, het viel Jo Haazen zeer moeilijk en zwaar. Hij heeft dat afscheid nooit echt kunnen verwerken, maar de uitdaging om directeur van de Koninklijke Beiaardschool te worden en tegelijk stadsbeiaardier van Mechelen, waar net een machtige nieuwe beiaard in de Sint-Romboutstoren was geïnstalleerd, was uiteindelijk te groot. Na vele telefoontjes, zelfs nog om 3 uur ’s nachts voor de deadline voor de kandidaatstelling verliep, gaf Jo Haazen toe en zou er voor gaan. Met zijn verdienste, ervaring en kennis wilde hij niet alleen de school uit het slop halen, maar ook van de Mechelse maandagavondconcerten maken wat het voor WOII was onder Jef Denyn of wat hij verwezenlijkte in Antwerpen.
Wat de concerten betreft, lukte het niet. Mechelen is een heel andere stad, een heel andere mentaliteit en cultuur. De school daarentegen werd van een naar tabak stinkend hol, vol gestapelde reclamekrantjes, een levend internationaal gewaardeerd instituut dat er vandaag onder zijn opvolger nog dagelijks de vruchten van plukt. 100 studenten intussen uit meerdere landen zijn dit academiejaar 2024-‘25 ingeschreven. Het niveau staat gelijk met de grote internationale conservatoria. De vijfjaarlijkse Koningin Fabiolawedstrijd is nog in kwaliteit gestegen.
De Mechelse jaren liepen wat het succes van de school betreft op rozen, maar we lezen ook tussen de regels dat het er soms bijzonder moeilijk aan toe ging tussen een raad van beheer die verstard bleef hangen in het verleden en soms zwaar tegenwerk leverde. Intussen kwam er contact met Rusland, waar men in Sint-Petersburg de beiaard van tsaar Peter de Grote grondig wilde aanpakken. Het werd een nieuw instrument. Jo Haazen reisde nog meer op en af, niet meer naar de VS of Japan zoals voorheen, maar naar Rusland. Parallel met Mechelen ging ook daar les geven.
Sint-Petersburg
Iedereen moet op pensioen als ambtenaar en Jo Haazen was als stadsbeiaardier een stedelijk ambtenaar en als directeur was hij loontrekkende van het ministerie van onderwijs. Pensioen dus. Meer vrije tijd zou je zeggen? Jo Haazen zou al die vrijgekomen tijd in zijn Russisch project pompen. Intussen was hij al gelauwerd met de ‘Onderscheiding van de Vriendschap’, de hoogste onderscheiding die een niet-Rus kan krijgen. In 2006 werd hij aangesteld als hoogleraar aan de Faculteit voor Kunsten, afdeling orgel, klavecimbel en beiaard in Sint-Petersburg.
Jo Haazen bouwde een concerttraditie uit, talloze toeristen vonden en vinden hem aldaar, politici uit eigen land trokken erheen met in het kielzog vele journalisten en al dan in het gevolg missies waar zakenlui aan deelnamen. Vandaag de dag is het minder druk wat betreft de interesse uit het Westen gezien de politieke spanningen en oorlog in Oekraïne. Jammer want cultuur moet de politiek overstijgen, meer nog, zou moeten verbinden. Jo Haazen leidde voor de oorlog in Sint-Petersburg naast Russen ook Oekraïners op in die paleizenstad. Laten we hopen dan na afloop van de vijandelijkheden in een sfeer van vrede en verbroedering de Schone Kunsten mogen overwinnen.
Een haas in de toren, driedelige autobiografie van beiaardier Jo Haazen – Antwerpen, Mechelen en Sint-Petersburg.
Voorwoorden door Bart De Wever, burgemeester van Antwerpen; Marc Hendrickx, gewezen eerste schepen van Mechelen en Natalia Dementieva, gewezen minister van Cultuur van de Russische Federatie.
Een rijk geïllustreerde publicatie met zeshonderd bladzijden, voorzien van ongekende verhalen uit het beiaardleven in hoger vernoemde steden en in de wereld.
