Transit Festival – een gevestigde waarde omtrent eenentwintigste-eeuwse composities – opende zijn eerste avond met twee uitvoeringen. Een daarvan was Phillip Venables’ intrigerende Answer Machine Tape, 1987 (2022), gebracht door pianist Zubin Kanga. Een mixed media uitvoering die je terugbrengt naar een niet zo ver verleden: de New Yorkse Art Scene van de jaren 80. Menselijkheid en muzikaliteit gaan samen in deze momentopnames gespeeld op piano met midi-detectie – momentopnames om nu samen te bekijken.
Venables, Kanga en Wojnarowicz
Phillip Venables en Zubin Kanga hebben samengewerkt om de ogenschijnlijk dagdagelijkse antwoordapparaatopnames van kunstenaar en AIDS-activist David Wojnarowicz uit 1987 te vertalen naar muziek. Gedurende de uitvoering hoort het publiek korte telefoontjes van mensen uit de omgeving van David: vrienden, galerijhouders, familie, enzovoort. Het onderwerp is fotograaf Peter Hujar – David’s voormalige partner en goede vriend. Peter overleed in 1987 – gedurende de tapes – aan AIDS.
Anno 2024 kunnen wij de angst en fragiliteit die deze epidemie – zelfs met COVID-19 nog vers in ons geheugen – voortbracht niet voorstellen. In de jaren ‘80 en ‘90 bracht deze auto-immuunziekte, naast een zeker doodsvonnis, een gigantisch stigma met zich mee voor gemarginaliseerde groepen, zoals de homogemeenschap. De HIV/AIDS-crisis – de angst voor gay culture – was jammer genoeg reëel en is een pijnlijke vlek op onze geschiedenis. Bedenk daarbij dat deze opnames feitelijke emotionele momenten zijn binnen het leven van David, Peter en hun omgeving. Hier is niets fake aan, het verhaal is niet gemanipuleerd. Dit is echt. Dit is menselijke intimiteit zo zuiver als het kan gepresenteerd worden. We krijgen de kans om stemmen uit het verleden te horen. Dit is het eerste feit dat deze compositie zo aangrijpend maakt.
“Call me back… it’s John… ”
Het spel wordt gespeeld door piano met midi-detectie, MaxMSP en software synth – simpel gezegd wordt het klassiek element van een gespeelde piano verbonden met omgeving en sound synthesis. Het resultaat hiervan is dat terwijl de piano speelt, je de tekst op het scherm ziet bewegen. Je hoort geluiden uit de piano, maar je associeert – puur door de getypte tekst – dit met de reactie van een oude typemachine (ding). Je zintuigen verwikkelen zich tijdens de uitvoering met het pianospel, de tekst op het scherm en de stemmen – zoals geesten uit een fles – die je hoort door de gespeelde opnames. Over dit alles zweeft dan het gedoemde resultaat (Peter’s overlijden) en de menselijke emotie die dit teweegbracht in 1987. Het leven gaat door, galerijen blijven bellen, concerten blijven uitgevoerd worden, maar tegelijkertijd staan mensen stil bij hun vrienden en geliefden via een simpel, kort telefoontje.
Een leven in tekst, beeld en klank
De combinatie van zintuigen is wat de compositie Answer Machine Tape, 1987 zo intrigerend maakt. Je bent je bewust dat je luistert naar iets echt, iets dat gebeurd is, iets dat mensen heeft geraakt en geroerd. Ondertussen zie je de cadensen van iemands stem, de typische intonaties en benadrukking – zoals de uiterst gevreesde “uhm” waar we ons allen wel eens schuldig aan maken – die tijdens een gesprek voorkomen. Er worden banaliteiten geuit (“ik belde even, maar voor niets eigenlijk, tot straks”), emoties (“bel alsjeblieft”) en allerhande dingen die we verwachten van korte momentopnames.* Hieronder volgt dan de piano. Deze heeft unieke tooncombinaties die klinken, die je bijna gaat anticiperen. De (piano)toon van het antwoordapparaat, de melodie van een simpele “hello” en “answer me” – de piano beweegt in het verlengde van de stemmen. Door de midi speelt de piano als een typemachine mee. De woorden worden geschreven op de piano, als het ware.
Answer Machine Tape, 1987 is niet een compositie die snufjes zomaar combineert als louter een experiment. Het vertelt duidelijk een muzikaal coherent verhaal. Zubin Kanga wordt een schrijver. Diens schrijfsels komen zichtbaar in beeld. Het beeld volgt de gesproken berichten. Het pianospel volgt de emotie van een gesprek of de gesproken cadens van iemands unieke stem. Deze periode uit Davids leven wordt terug tot leven gebracht als een film, met een muzikale pianostem eronder. Het speelt met onze perceptie van muzikaliteit.
Een stille contemplatie uit het verleden en een muzikale meditatie naar het menselijke. Dit zijn de woorden waarmee ik Answer Machine Tape, 1987 wil omschrijven en zo ook contemplatief wil afronden.
* Geparafraseerd op basis van de teksten gedurende de uitvoering.
