Dit is het vierde deel van het Deense strijkkwartet in de Prism-reeks, het lopende project van de groep dat uiteindelijk vijf delen zal omvatten met opnamen waarin fuga’s van Bach worden gekoppeld aan kwartetten van Beethoven en kwartetten van wisselende latere componisten. Terwijl de vorige delen kwartetten presenteerden van meesters die de 20e eeuw hebben meegemaakt – dit zijn, in volgorde van hun verschijning in de reeks: Dmitri Sjostakovitsj, Alfred Schnittke en Béla Bartók – vertolken de Deense musici in Prism IV het Strijkkwartet nr.2 van Felix Mendelssohn (1809-1847). Zoals Paul Griffiths in de begeleidende notities opmerkt, wordt de interpretatie van Mendelssohn door het kwartet versterkt door Beethovens model in termen van “levendige gebaren, contrapuntische energie, harmonische stoutmoedigheid en formele vernieuwing”. Het stuk wordt gecombineerd met Beethovens Strijkkwartet nr. 15 en J.S. Bachs Fuga in G-klein in de bewerking van de Oostenrijkse pedagoog en componist Emanuel Aloys Förster.
Geprezen door The New York Times voor “spel van ongewone, en ongewoon effectieve, vrijheid” en een toon die “klopt van vreugde”, heeft The Danish String Quartet een reputatie opgebouwd voor hun unieke interpretaties van zowel traditioneel als hedendaags repertoire, vaak contrasterend materiaal en idiomen binnen een programma. De violist van de groep, Asbjørn Nørgaard, heeft uitgelegd dat de leden van het kwartet in het verleden “een beetje verveeld waren geraakt met veel van de klassieke muziekprogrammering. Te veel willekeur, te weinig samenhang.” Toen ze een uitvoering bijwoonden van Wagners “Prelude” to Lohengrin en Ligeti’s Atmosphères, vertolkt door de Berliner Philharmoniker onder Simon Rattle, kwamen ze tot een collectieve realisatie die uiteindelijk het idee voor het Prism-concept deed ontstaan: “het verbinden van meesterwerken” en “het creëren van een geheel nieuwe omlijsting, maar met elegantie en respect”, zoals Nørgaard het formuleert.
In zijn inleidende essay traceert Paul Griffiths verschillende connecties tussen deze stukken en hun componisten – motiefgebaseerd tussen Bach en Beethoven, en bredere, maar ook meer directe banden die de compositie van laatstgenoemde verbinden met Mendelssohn, die zijn Kwartet slechts maanden na Beethovens overlijden in 1826 creëerde. “Mendelssohn kende op dat moment waarschijnlijk alle vijf late kwartetten van Beethoven en was zeker op de hoogte van het laatste, nog ongepubliceerde, kwartet toen hij in juli 1827 begon aan de reactie die hem de volgende drie maanden zou bezighouden. Het was in de finale van Beethovens op. 135 […] dat hij zijn uitgangspunt vond, zo ook een vraag. Met behoud van het ritme en de contour van Beethovens ‘Muss es sein?’, vernauwde hij de intervallen ervan in zijn eigen ‘Ist es wahr?’, dat hij ontleende aan een liefdesliedje dat hij de maand ervoor had opgeschreven”. Elders in zijn stuk echter volgt Mendelssohn nauwgezet het model van Beethovens op. 132, tot en met elegante imitaties van diens meest centrale thema’s.
Mendelssohns kwartet zit vol verwijzingen, toespelingen op, en soms zelfs imitaties van Beethovens tonale organisatie en contrastgebruik, hoewel elke knipoog naar Beethoven ook een stap in een andere richting laat zien, omdat Mendelssohns strijkkwartet alternatieve antwoorden biedt op oude vragen. In dezelfde geest blijkt Beethovens motiefontwikkeling in het eerste deel van zijn Strijkkwartet in A-klein diepgaand te zijn beïnvloed door Bachs Das wohltemperierte Klavier, hoewel het niet het hoofdmotief van de Fuga in G-klein is, maar dat van de Fuga in Cis-klein, waarmee de Amerikaanse musicoloog Lewis Lockwood parallellen heeft getrokken. De interpretatie van het Danish String Quartet van de Fuga in G-klein – een van Bachs bekendste fuga’s en soms aangeduid als de “Kleine Fuga” – leidt sierlijk over in Beethovens strijkkwartet, wat de bewering van het kwartet bevestigt dat “Beethoven geen los eiland in de muziek is; het is een voortzetting van Bach en de oude meesters”. Mendelssohn zet de lijn voort.
De drie in Denemarken geboren leden van het Danish String Quartet, Rune Tonsgaard Sørensen, Frederik Øland en Asbjørn Nørgaard, speelden voor het eerst kamermuziek samen tijdens een muziekzomerkamp nog voordat ze tieners waren. In 2006 maakten ze hun eerste opnames als het Young Danish String Quartet, waarmee ze onmiddellijk de aandacht trokken van publicaties van Gramophone tot de New York Times. In 2008 voegde de Noorse cellist Fredrik Schøyen Sjölin zich bij het kwartet, en sindsdien is de groep steeds sterker geworden, met repertoire dat zowel klassieke en hedendaagse muziek omvat, als volksmuziek, die ze ook met verve en betrokkenheid spelen – zoals geportretteerd op hun ECM-album Last Leaf (2017). De eerste ECM-opname van de groep uit 2015 omvatte Thomas Adès’s Arcadiana, Per Nørgård’s Quartetto Breve, en Hans Abrahamsen’s 10 Preludes.
De Prism-serie van de DSQ is in 2018 van start gegaan met het eerste deel waarin Bachs Fuga in Es-groot uit Das wohltemperierte Klavier, Beethovens Strijkkwartet nr. 12 en Sjostakovitsj’ Kwartet nr. 15 zijn opgenomen. “De hele aanpak nodigt uit tot actief, toegewijd luisteren,” schreef Fiona Maddocks in The Observer. Prism I werd ook genomineerd voor een Grammy. Prism II bevat Bachs Bes-klein Fuga uit Das wohltemperierte Klavier, Beethovens Strijkkwartet Op. 130/”Große Fuge” Op. 133, en Alfred Schnittke’s Kwartet Nr. 3. (“Een openbarend verbonden klanklandschap waarin Beethovens introspectie verontrustender aanvoelt dan gewoonlijk.” – BBC Music Magazine.) Op Prism III interpreteert het kwartet Bach’s Cis kleine Fuga, Beethoven’s Strijkkwartet Op. 131 en Béla Bartók’s Strijkkwartet Nr. 1. BBC Music Magazine noemde het een “stimulerende en meeslepende schijf”. Prism IV werd opgenomen in Reitstadl Neumarkt in september 2018, en geproduceerd door Manfred Eicher.
*Als u een aankoop doet via bovenstaande link krijgen wij een kleine vergoeding. Zo kunnen we u blijven voorzien van recensies en artikelen. Door iets via onze link te kopen, steun je ons in het schrijven van nieuwe artikelen. Producten worden voor jou nooit duurder als je gebruikmaakt van onze links.
