Barokviolist Bjarte Eike verlegt grenzen in de klassieke muziek, zoekt voortdurend naar nieuwe projecten in het grensgebied van genres en bereikt een nieuw publiek met zijn aanstekelijke spel en stijl. Als artistiek directeur van Barokksolistene heeft hij nieuwe en innovatieve concepten gecreëerd zoals The Alehouse Sessions; het verkennen van 17e eeuwse muziek uit de Engelse pubs en alehouses. Deze sessies zijn nu bewerkt tot het album The Playhouse Sessions. En later deze maand komen Eike en Barokksolistene naar Hasselt waar ze een bewerking van het programma spelen onder de titel The Nordic Sessions.
De combinatie van een historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk met verhalen en theatrale elementen is een uniek concept. Hoe bent u op dit concept gekomen?
Allereerst bedankt. The Playhouse Sessions is een project dat geworteld is in het eerdere project The Alehouse Sessions. Dit project maakte ik voor het eerst in 2007 voor een festival in Noorwegen waar we een Engels thema hadden. We deden allerlei concerten met als thema Londen rond het jaar 1700 en ik wilde iets doen met het ankerpunt van de Britse samenleving, namelijk de pub. Pubs hebben een lange geschiedenis en speelden zelfs een belangrijke rol voor de muziekontwikkeling in de 17e eeuw. Terwijl ik mijn onderzoek deed vond ik dit boek The Complete Country Dance Tunes from Playford’s Dancing Master (1651). Het is een catalogus met alleen melodieën, afgeleid van dansen. Geen arrangementen of harmonie opgeschreven, gewoon een boek vol populaire melodieën. En omdat ik een achtergrond in volksmuziek heb – ik speelde bijvoorbeeld in een Ierse sessieband toen ik studeerde – leek het me interessant om deze traditie nieuw leven in te blazen.
Om een programma rond dit concept te construeren, ben ik meer gaan lezen. Niet alleen muzikaal onderzoek, maar ook historisch en sociaal-economisch. Zo las ik onder meer The English Alehouse: A Social History, 1200-1830 van Peter Clark en eigentijdse getuigenissen over hoe de openbare theaters sloten onder het bewind van Oliver Cromwell (1599-1658). Er ontstonden ongelooflijke verhalen, want toen deze theaters sloten, werden muzikanten gedwongen in deze pubs op te treden om geld te verdienen om te overleven. Pubs werden een ontmoetingsplaats voor de hoge en lage klasse om naar muziek te luisteren. In die omgeving werd iedereen gelijk.
Ik wilde deze complexe maar interessante geschiedenis van de pub als achtergrondverhaal. Het is een omgeving die geen grenzen stelt aan het soort muziek dat je kunt uitvoeren. Als je in een kerk bent, moet je muziek uitvoeren die iets met religie of de kerk zelf te maken heeft. Of als je in een kasteel optreedt, moet je misschien iets doen dat in die context gepast is. Maar hier, in de pubs, staat iedereen op gelijke voet en is er een vrije ruimte om te discussiëren, te praten, te drinken, te roddelen en samen muziek te maken. Alles loopt door elkaar, wat een prachtig decor vormt voor onze informele experimenten.
© Gorm Valentin
Omdat ik jarenlang als freelance muzikant in Europa heb gewerkt, ontmoette ik allerlei interessante mensen in verschillende muzikale omgevingen. Wat alle muzikanten waarmee ik werk in de Alehouse, Playhouse en Nordic Sessions gemeen hebben, is dat ze interesses en expertises hebben die verder gaan dan “gewoon” instrumentalist of zanger zijn. Steven Player, bijvoorbeeld, speelt gitaar en danst met ons – maar hij is ook een geweldige acteur en verteller, met een achtergrond in straattheater. Tom Guthrie, een van onze leadzangers, is ook toneelregisseur. Per Buhre speelt altviool, zingt leadzang, maakt appelcider en is een fantastische fotograaf. Helge A. Norbakken, percussie, is een volleerd stoomlocomotiefbestuurder… er zijn leuke feiten en prachtige verhalen verbonden aan iedereen in de band. Mijn grootste uitdaging is hoe ik ze allemaal de tijd kan geven om op het podium te schitteren zoals ze verdienen.
Samen creëren we workshops waarbij we bijvoorbeeld de bergen of het bos ingaan. We besteden onze tijd aan persoonlijke connecties opbouwen en muzikaal op elkaar inspelen. We koken samen, drinken samen, dansen samen, hebben zangles en vele creatieve workshops omtrent improvisatie.
Het is een veilige omgeving met veel creatieve input van iedereen. We proberen gewoon nieuwe dingen uit. Je leert elkaar echt goed kennen, leert ze privé kennen, onze families leren elkaar kennen en we zijn als een familie geworden. Mijn rol in de band is die van initiatiefnemer en algemene artistieke schepper, die bij elk concert mag zeggen wat erin zit en wat eruit. Als we op tournee zijn, brengen we onze familie-achtige veilige ruimte naar de podia, en houden we onze muzikale band levendig – iets wat bij de meeste toeschouwers in goede aarde valt.
Wanneer begon het idee te broeden om dit programma op te nemen?
Ik was eerst erg terughoudend om The Alehouse Session op te nemen. Het is heel erg een live ervaring. We dachten aan twee verschillende concepten. Ofwel maken we een live-opname, maar dan wordt het de versie van The Alehouse Session. Dat idee werd terzijde geschoven omdat ik het levend wilde houden en elk concert uniek. Immers, voor elk concert komen we een half uur voor het optreden bijeen en geef ik de spelers de setlist (welke stukken spelen en in welke volgorde), vervolgens laat ik alle verschillende setlists die we over de hele wereld hebben gedaan noteren in kleine zwarte boekjes, zodat ik, als we opnieuw worden uitgenodigd voor een zaal, verschillende setlists kan maken. Zo houden we het optreden levend en fris. Maar we moesten een soort opname maken, en ik besloot de nummers en arrangementen te kiezen waarvan ik dacht dat ze het beste zouden werken, en ging de studio in. The Alehouse Sessions opname is zeer succesvol geweest met prijzen (opusprijs in Duitsland 2018) en diverse nominaties en lovende recensies.
De grote vraag van het publiek, onze platenmaatschappij, agents en promotors was de afgelopen jaren: wanneer is je volgende album? Zo ben ik gaan nadenken over wat nu The Playhouse Sessions heeft. Ik zie The Alehouse als een ruimte die ik steeds weer kan opknappen – of een boom met takken die steeds weer groeien. The Playhouse is een van die takken. Deze boom had natuurlijk al een paar takken. We hebben bijvoorbeeld een toneelproductie van The Alehouse gedaan, die we “the opera pub” noemden (voor een gezelschap in Denemarken); en samen met een theatergezelschap in Noorwegen deden we A midsummer night’s dream waarbij we het script van Shakespeare bewerkte en muziek van The Alehouse, Purcell, en eigen composities integreerden. Zo hebben we ook andere takken gecreëerd met verschillende producties van Purcells Dido and Aeneas. We hebben Dido uitgevoerd met poppen, als balletproductie (Noors Nationaal Ballet), enz. Al deze verschillende projecten hebben gemeen dat wij musici op het podium staan en in rollen, actief bijdragen aan de actie van elk verhaal, en niet in de traditionele orkestbak zitten.
Met deze opname hebben we dus een andere tak gecreëerd. In plaats van er het voor de hand liggende The Alehouse Session 2 van te maken, wilden we ook elementen integreren van alle andere projecten die we de afgelopen jaren hebben gedaan. Bovendien wilden we onze liefde voor Purcell benadrukken. Hij is als de Shakespeare van de muziek waar hij muziek uit de hoge en lage klassen van de maatschappij combineert. Naar mijn mening wordt Purcell vaak te serieus genomen, sommige mensen proberen hem meer als Händel of Bach te laten klinken, dus we wilden ons verdiepen in zijn speelse en folky kant. Deze drie elementen – extra Alehouse materiaal, eigen composities uit onze toneeldrama’s en de muziek van Purcell – kwamen allemaal samen op dit album.
Met al deze verschillende elementen, hoe heb je de volgorde van dit programma opgebouwd?
Dat was mijn volgende uitdaging: een volgorde vinden om ze te spelen. In plaats van de verschillende muzikale bronnen af te wisselen, besloot ik één muzikale reis te maken. Het is een soort abstractere versie van A midsummer night’s dream / Fairy Queen waarin je de koningin der feeën, Titania, ontmoet, je ontmoet haar feeënbedienden, wanneer zij haar in slaap zingen, haar droom, en het album eindigt met de slotmonoloog van Puck. Zonder al te in-your-face te zijn, heb ik geprobeerd deze verhaallijn te creëren. Als een soort innerlijke vertelling.
Je hebt ook enkele eigen composities geïntegreerd. Waren dit stukken die je specifiek schreef om een lijn in het verhaal voort te zetten of waren dit stukken die je eerder componeerde en vond dat ze bij de verhaallijn pasten?
Ze zijn speciaal voor dit album geschreven. Ik heb ideeën gebruikt van eerdere producties. Zoals van de toneelproductie van A midsummer night’s dream. Bijvoorbeeld, You Spotted Snakes; Hush No More [track 08] is een combinatie van “You spotted snakes” waar de feeën voor Titania zingen dat als ze in slaap valt, overgaat in “Hush no more” waar we allemaal zingen.
Dat is iets anders wat we voor dit album gedaan hebben. Ik wilde geen professioneel koor inhuren om deze stukken te zingen. Ik wilde dat wij het zouden zingen, want dat is wat we live doen. En daar worden we steeds beter in. (lacht)
Je had het over live versus studio. Hoe heeft de verandering van setting je muziekspelen beïnvloed? Of heb je sommige muziek aangepast?
De live-versie en de opgenomen versie vertegenwoordigen beide hetzelfde: wat we zijn, wat we zeggen en hoe we beluisterd willen worden. Maar je kan de muziek niet op dezelfde manier benaderen. Als we live spelen, kan er van alles gebeuren. Afhankelijk van de setting en de stemming kunnen we lange improvisaties maken. Of wanneer iemand een fout maakt, lachen we erom op het podium. Plus we hebben een choreografie over hoe we bewegen en zo. Dat zijn elementen die voor een publiek heel zinvol zijn om naar te kijken, maar die op een opname geen plaats hebben.
Tegelijkertijd proberen we voor deze opnames de essentie en het meest authentieke aspect van de melodie te vinden. Het doel is om opgenomen tracks te presenteren die zo interessant zijn dat mensen er herhaaldelijk naar zullen luisteren. Daarvoor moeten we misschien inzoomen op een of twee belangrijke kenmerken. Hoe is de percussiesectie in deze?; wat als we ons concentreren op de ritmes die eigenaardig zijn?; laten we deze herhaling overslaan en het meer gecondenseerd maken…. Dit soort aanpassingen werden bedacht tijdens het opnameproces.
Het album is nu uit op cd en binnenkort ook op vinyl. Maar ik ben aan het kijken of ik er een Dolby Atmos van kan maken om het gevoel van de auditieve ruimte die een live optreden biedt te recreëren. De arrangementen van onze muziek kunnen vrij dens zijn, met veel verschillende instrumenten die relatief eenvoudige deuntjes spelen. Met deze technologie kan je meer ruimte in de muziek creëren door bijvoorbeeld de instrumenten digitaal over de kamer te verspreiden, waardoor er een meeslepende geluidservaring thuis of in de koptelefoon van mensen ontstaat.
Bij Klassiek Centraal hebben we een playlist genaamd Selectie van de redactie waarin we voor onze lezers tracks samenstellen van besproken cd’s. Elke keer kiezen we maar één track. Dus mijn laatste vraag aan u: als u één track zou moeten kiezen om toe te voegen aan deze playlist, welk nummer zou u dan kiezen en waarom?
Oh, dat is erg moeilijk. Vooral als je al zo lang met een programma werkt. Ik begin het al beu te worden. Nee, grapje. (lacht) Nee, dat is moeilijk omdat ik vind dat het representatief moet zijn voor het project. Het zou The Three Ravens [track 06] kunnen zijn, omdat het een oude, traditionele, Engelse melodie is met één van onze kenmerkende arrangementen. Plus het heeft Per Buhre als leadzanger die ook de leadzanger zal zijn voor The Nordic Sessions in Hasselt. Of anders You Spotted Snakes; Hush No More [track 08] omdat het de theatrale flair heeft. Plus het legt de link met Shakespeare en Purcell. Het heeft die prachtige flow van een meer abstract intro in “You Spotted Snakes”, en gaat dan over in het verleidelijke refrein van “Hush No More”.
Op 26 oktober speel je The Nordic Sessions in cultuurcentrum Hasselt. Ik kon nog geen informatie vinden over dit programma. Klopt het dat het een versie is van Alehouse, maar dan met Noorse melodieën? Wat mogen we verwachten tijdens het optreden?
The Nordic Sessions is een andere tak van de Alehouse-boom. Een vrij nieuwe, eigenlijk. Daarom is er nog niet veel informatie opgeschreven. Officieel hebben we het maar één of twee keer gespeeld.
© Theresa Pewal
Het heeft de Alehouse-elementen in zich. Dat wil zeggen, het zijn enkele van dezelfde spelers, maar de nadruk ligt op de Scandinavische scene en melodieën uit de 17e en 18e eeuw. Als je een Scandinavisch folkprogramma maakt in een historische context, moet het conflict tussen plattelands- en stadsmuziek aan bod komen. In de steden heb je de bourgeoisie die luistert naar goede, Duitse muziek. Het is erg chique en verfijnd. Aan de andere kant heb je muziek van het platteland waar ze instrumenten zoals de Hardangervedel bespelen. Dus, naast mijn normale viool, zal ik dit achtsnarige instrument in The Nordic Sessions gebruiken. De melodieën zullen een mix zijn tussen oude, landelijke melodieën en deze stadsmelodieën. Sommige van de teksten en verhalen die we gebruiken zijn van de Zweedse dichter Carl Michael Bellman (1740-1795) die ongelooflijk grappige teksten schreef over dronken zijn. Zijn teksten worden gecombineerd met verhalen uit Noorwegen, Denemarken en Zweden. Er zal dus veel gezongen en gedanst worden – waarschijnlijk ook een beetje gedronken – en dat alles met een focus op de Scandinavische scene.
video van The Nordic sessions, met Bellmann
- WIE: Barokksolistene o.l.v. Bjarte Eike
- WAT: The Playhouse Sessions
- EDITIE: RUBICON RCD1096
- BESTELLEN: JPC
The Nordic Sessions in Hasselt
- WANNEER: 26 oktober 2022
- WAAR: Cultuurcentrum Hasselt
