125 jaar klassieke muziek in de Koningin Elisabethzaal te Antwerpen: het geeft een blik in het verleden van de Belgische muziekcultuur. Erbij stilstaand mogen wij absoluut niet klagen, want tot op de dag van vandaag kunnen wij ons tegoed doen aan een groot aanbod – van opera tot filmmuziek. Zo klein als dat wij als land zijn, zo groot is onze liefde voor (muziek)kunst. Om dit alles te vieren brachten het Antwerp Symphony Orchestra, Groot omproepkoor, Laurens Collegium, Octopus Kamerkoor, de Waelrant kinderkoren, en talloze solisten een uniek productie van een – jammer genoeg – weinig uitgevoerd werk: Peter Benoit’s De Oorlog (1869-1873). Dit onder leiding van dirigent Jac van Steen.
Vlaamse klanken
Het oratorium van Benoit kan op zijn minst massief genoemd worden: meerdere koren – waaronder een kinderkoor –, symfonieorkest en solisten. Maar wat dit Magnum Opus – voor mij althans – uniek maakt is dat de teksten van Vlaamse dichter Jan Van Beers er vloeiend, mooi uitkomen in dit werk. Nederlands als een gezongen taal in de klassieke muziek, werkt dat wel? Het is een vraag die ik als musicologe de afgelopen jaren al meermaals heb gehoord. Dankzij De Oorlog kan ik deze kwestie eindelijk beëindigen: jazeker. De elegantie van de vocale compositie van Benoit is niet te onderschatten. Het is een scenische verhandeling over het Pruisisch-Oostenrijkse conflict van 1866, en de eerdere Amerikaanse Secessieoorlog (1861-65). Conflict, gruwelen, verdriet en uiteindelijk het begin- en eindpunt in rust en vrede gaf een grote bron van kracht en inhoud aan deze compositie.
De persoon Benoit
Peter Benoit (1834-1901) was een Vlaamse componist en muziekpedagoog. Een korte sectie mag gewijd worden aan het belang van een negentiende-eeuwse componist in wat nu nog altijd (maar dat is gewoon de geschiedenis) een sterk internationaal muzieklandschap is in België. Tussen de Italiaanse, Franse en Duitse operacomposities die in België hun eerste stappen kenden stond Peter Benoit als een soort figuur ter vervlaamsing. Deze verwoording (vervlaamsing) heeft tegenwoordig een nogal nationalistische bijsmaak, maar toen betekende het zoveel als de muziekcultuur terug naar onszelf brengen. Benoit heeft zijn invloed niet alleen in zijn composities gestoken, maar ook in zijn onderwijs: hij werd uiteindelijk de eerste directeur van het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium te Antwerpen.
Benoit’s oorlog
De Oorlog is een Belgische compositie, maar heeft stilistisch zijn mosterd wel gehaald bij de verscheidene Duitse en Franse romantische muziekstromingen. Muzikaal was de negentiende eeuw echt een prachtige smeltcultuur van klank- en compositiestijlen! Het resultaat is een verhalende compositie met een massa aan vocale kracht, en een collectief van strijkers. De uitgebreide bassectie – acht celli en zes contrabassen, als ik juist ben – gaf een voorbode aan de donderende kracht die te verwachten viel eenmaal als de muzikale oorlog begon.
Het opvallende aan de kwaliteit van deze productie was dat iedereen op een gelijk hoog niveau zat. Alle solisten waren uitstekend gekozen – sterk, vocaal en hoorbaar tot ver achterin de zaal. Een klein extra applaus voor de stemkracht en -kleur van alt Cécile van de Sant. Een vibrato als een klok komt wel vaker voor bij klassieke zangers (en, maar dat is een andere discussie, is niet altijd even wenselijk), maar de overgangen naar niet altijd even makkelijke intervallen waren vlot en beklijvend. De koren waren aan beiden kanten tegenover elkaar geplaatst in de ruimte op het eerste balkon.
De vraag was of dit een dialoog ging zijn, of een tweekamp – de opstelling creëerde een ambigue sfeer hieromtrent. Het resultaat was een geheel eerder, waarbij de verschillende koren op verscheidene momenten herhalingen zongen van de gedichten van Van Beers. Minder gevecht, meer complexe klankkleuren dus. Aan deze recensente is het kinderkoor een beetje verloren gegaan, maar dat kan ook gewoon aan de plaatsen hebben gelegen. Van wat ik hoorde was het een leuke extra om de stem van de jeugd en onschuld in de oorlogscompositie te betrekken. De typische percussie- en kopersecties (oorlogsinstrumenten) waren ook alvast van de partij.
Vorige Volgende
Dat deze compositie weinig is uitgevoerd (25!) is jammer. Na deze avond hoop deze recensent alvast dat het een frequentere plaats krijgt in het oratoriumrepertoire. Het is een beklijvende, romantische compositie waarin je als luisteraar wordt meegesleurd. En over deze uitvoering? Er zijn eigenlijk weinig woorden nodig: proficiat tutti!
WAT: De Oorlog (1869-73) van Peter Benoit.
WIE: Jac Van Steen [dirigent], Antwerp Symphony Orchestra [orkest], Katrien Baerts [solist], Cécile van de Sant [solist], Frank van Aken [solist], Lars Terray [solist], Bastiaan Everink [solist], Charles Dekeyser [solist], Ivan Thirion [solist], Groot Omproepkoor [koor], Laurens Collegium [koor], Octopus Kamerkoor [koor], Meisjes Jeugdkoor Waelrant [koor], Waelrant Kinderkoor+ [koor].
WAAR: Koninging Elisabethzaal, Antwerpen.
WANNEER: zaterdag 26/11/2022.
