We schrijven 7 mei 1824 – 2024. Het is dag op dag 200 jaar geleden dat de negende symfonie van Ludwig Van Beethoven haar wereldpremière kende. Dat ze zou uitgroeien tot één der meest iconische composities aller tijden, wist het slechthorende genie niet. En wat zou hij het wél geweten hebben? Misschien besefte hij het in elk geval zeer goed…

Het verhaal dat Beethoven zijn negende niet zelf hoorde omdat hij zo doof als wat was, moet nu eindelijk maar eens van de baan. De componist was niet doof. Hij leed wel aan een ernstige vorm van tinnitus waar hij als tiener al enige last van had. Dat kan afgeleid worden uit het feit dat hij tijdens een wandeling met zijn muziekleraar in Bonn een of meerdere vogels niet hoorde zingen terwijl zijn leraar op die mooie zang wees. Tinnitus kan klanken overstemmen. Je hoort door de storende tinnitusklank iets anders niet, maar eigenlijk ben je niet doof.

Het is een feit dat Beethoven links nog hoorde – dat vind je terug in zijn volgekriebelde nota’s. Zo mag je er van uitgaan dat hij zijn negende wél hoorde ook al zegt de mythe dat hij niets hoorde. Dat zou de reden geweest zijn dat  hij, toen na de slotnoten bij de première een nooit eerder vertoond applaus losbarstte, met zijn rug naar het publiek bleef staan en weende omdat hij niets gehoord had. Er  is echter niet één getuigenis die Beethoven citeert waar hij dat zou beweren. De enig genoteerde getuigenis is deze van de sopraansolo die op het podium naar Beethoven ging en hem naar het publiek keerde omdat ze dacht dat hij het applaus en gejuich niet hoorde. Hij weende toen nog feller.

Persoonlijk is het mijn overtuiging dat Beethoven zijn symfonie, hoe erg de tinnitus ook was, wél kon horen – hoe verstoord ook – en dat hij weende van diepe ontroering dat het hem gelukt was. Tranen ook uit dankbaarheid aan de musici waar hij zich naar richtte,  niet het publiek had iets verwezenlijkt. Beethoven deed het niet voor het applaus van die première, hij  deed het voor de Mensheid. Daarom die ‘Ode an die Freude’.

Over deze symfonie zijn kilometers papier volgeschreven. De structuur, het verhaal, het tot stand komen en noem maar op. Zeer veel boeiende en leerrijke literatuur is voorhanden zodat het niet aan ons is om een eigen visie te brengen dan alleen uit de doeken te doen dat de man die ¼ van ons is via zijn grootvader Louis, zeer goed wist wat hij verwezenlijkt had en dat hij het ondanks alles toch nog wat kon horen. Wat hij niet kon voorzien, is dat deze immens populaire symfonie met de aartsmoeilijke zangpartijen, Japan zou veroveren zoals geen enkel ander land. En wat hij ook niet kon voorzien is dat zijn muziek op Friedrich Schiller zijn tekst “Ode an die Freude” zou gebruikt worden als Europees volkslied, weliswaar in een bewerking van Herbert von Karajan. Het legde hem trouwens geen windeieren en de dirigent zijn nakomelingen genieten nog steeds de rechten. Maar goed dat Beethoven dat niet geweten heeft, hij zou er bijzonder boos voor zijn dat een ander zijn zakken zo vult met zijn werk. Of hij opgezet zou zijn met het feit dat dit deel van zijn creatie een hymne werd, laat ik tussenbeide.

Wat er ook van zij, doof of niet doof, hymne of geen hymne, de negende symfonie zal nog lang, héél lang en misschien wel langer dan de EU overleven en mensen inspireren, in bewondering brengen, enthousiasmeren. Eigenlijk kan je wel stellen dat Beethoven zijn Ode an die Freude eigenlijk een ‘Ode an Beethoven’ is, al was dat niet zijn bedoeling. De grootste eer komt hem toe, de schepper, het genie, het wonder Beethoven. Beste Ludwig Van Beethoven, bij deze: dank u wel! Met een diepe buiging voor u, keizer van de Muziek.

• FOTO’S: © Wikipedia