Door Anne-Marie Segers – Najaar 2025

Interview met Wilfried Westerlinck naar aanleiding van zijn tachtig lentes

Begin november 2025. We ontbijten samen op een zonnige dag in een goedmoedige brasserie in Berchem. Wilfried Westerlinck is met de fiets gekomen en zit er ontspannen bij. Brede glimlach en pretlichtjes in de ogen. Op 3 oktober is hij tachtig geworden. Hij studeerde aan de conservatoria van Brussel en Antwerpen, werkte jarenlang voor de Vlaamse Openbare Omroep en leidde daar de afdeling kamermuziek. Tussendoor doceerde hij muziekanalyse en vormleer in Antwerpen. Een prijsbeest ook: in 1972 krijgt hij de Tenuto-prijs voor zijn orkestwerk Metamorfose. Vijf jaar later valt zijn compositie Landschappen I in de prijzen bij de Provincie Antwerpen, in 1985 neemt hij de Eugène Baie prijs in ontvangst. Tien jaar later focust het festival I Fiamminghi in Campo volledig op zijn werk. Zijn oeuvre is uitgevoerd door prominente Belgische orkesten en kamermuziekensembles. Als gastdocent gaat hij aan de slag in Baltimore, Gdansk, Riga en Spanje. In 2015 reikt het ANV hem de Visser-Neerlandia-prijs uit. En eerder dit jaar kreeg hij van de Unie van Belgische Componisten nog de Fuga Trofee.

Dag Wilfried. Je hebt je tachtigste gevierd met onder meer een nieuwe editie van Klankdomein, een festival waar Vlaamse componisten centraal staan.

Ja ik speelde al lang met die gedachte, ongelukkig als ik was omdat er in ons concertcircuit weinig of niks gedaan wordt voor Vlaamse muziek. De kennis daaromtrent is minimaal, zeker bij de grote instellingen: de Bijloke, de Singel, Bozar. Let wel: ik wil niemand met de vinger wijzen. Alleen de Romantiek is de meesten enigszins vertrouwd, met August De Boeck, Gilson, Benoit en Ryelandt… En dan zijn we eigenlijk uitgepraat. Frank van der Stukken en anderen kennen ze niet – of van één werk. Karel Candael, Herman Roelstraete of Henry-Georges D’Hoedt bijvoorbeeld, wie zijn dat?? Angstwekkend vind ik dat, en dan kijk ik ook naar de openbare omroep. Mannen of vrouwen: maakt niet uit. Ze moeten gewoon goed zijn. In het Lexicon van de Vlaamse componisten staan ze allemaal opgelijst. Als daar honderd – misschien honderdvijftig vrouwelijke componisten in staan, zal dat ongeveer kloppen. Bij de jongere generatie zijn er nu heel wat meer vrouwelijke componisten actief.. Ergens ligt er thuis nog een foto van de eerste compositieklas van Antwerpen: elf studenten – geen enkele vrouw.

Komt er een volgende editie van Klankdomein in 2026?

Het ANZ (Algemeen Nederlands Zangverbond) neemt logistiek veel over. Dat scheelt, want helemaal in het begin (vier jaar geleden) produceerde ik ook nog zelf de tickets! Ik financier ook een en ander ten dele met de opbrengst van de Visser-Neerlandia-prijs die ik ooit in Amsterdam in ontvangst mocht nemen. Inhoudelijk wil ik het wel graag in handen houden. Ik ga graag en vaak naar concerten want ik weet graag hoeveel gewicht een muzikant in de schaal legt. Blijf heel benieuwd naar nieuwe creaties en dies meer. Alleen houd ik daardoor amper tijd over voor mijn boek. Misschien even op de pauzeknop drukken? Ik twijfel.

Laten we het ook even hebben over je jaren bij de Openbare Omroep.

Dat was mijn heerlijkste tijd: van 1968 tot eind 2000. We hadden toen het gevoel dat we ook echt iets déden: concerten, opnames, radioreeksen over Jef Van Hoof, Arthur Meulemans, Peter Benoit, Robert Herberigs, pianomuziek van Edgar Tinel… telkens in reeksen van vijf of tien uitzendingen. Ik heb toen het volledige piano-oeuvre van Tinel kunnen laten opnemen, en al de strijkkwartetten van Flor Alpaerts.

Hoe ben je daar binnengewaaid?

Op het Conservatorium in Brussel heb ik bij Victor Legley gestudeerd. Hij wist dat ik componeerde en vroeg of ik losse medewerker wou zijn tijdens de zomer. In 1969/70 heb ik dan deelgenomen aan examens van de omroep, en ben ik vast in dienst gekomen. Aanvankelijk werkte ik met het Radio Dans Orkest. Denk Jo Leemans, Jacques Raymond, Nicole & Hugo, Will Ferdy. Die lichte muziek bracht me naar het Noordzeefestival in Knokke en naar grote bals in de Stadsfeestzaal van Antwerpen, thans een winkelcentrum. In 1971-72 was zelfs Shirley Bassey bij ons te gast, een passage die je niet snel vergeet!

In 1973 ben ik dan overgestapt naar de afdeling ‘ernstige muziek’. Leonce Gras was directeur van de muziekdienst, dirigent en mijn leraar transpositie aan het Conservatorium. Bij de radio voelde ik me goed. Herinneringen aan de Wagner-opera’s uit Bayreuth die ik toen in handen kreeg. Dat was toen nog analoog, een gigantische stapel banden dus! Het was een compleet andere aanpak dan nu. Beeld je in: dat examen voor producer bestond uit vier of vijf proeven. Dat parcours duurde toen een heel jaar! We zaten toen nog in Flagey, maar de examens vonden plaats op de Auguste Reyerslaan. Zeekapiteins eerste klas mochten ook meedoen, haha. We zijn dan met zes- tot zevenhonderd kandidaten begonnen. Bij de eindstreep bleven we nog met zes of zeven over. Miel Van Attenhoven was er ook bij (jarenlang boegbeeld van Jazz Middelheim en jazz-coryfee bij Radio1). Voor de laatste proef was hij een paar minuten te laat (door de switch tussen Flagey en Reyerslaan) – en het was afgelopen voor hem.

Tegenwoordig luister ik niet meer zoveel naar muziek. Ik léés liever muziek En ik ga nog altijd graag naar concerten. Er gaat niets boven live muziek.

En toen viel de Nacht…

In 1990 werd BRT3 – naar analogie met Radio 1 en Radio 2 – Radio 3. Kredietbank was grote sponsor. Zij wilden graag één groot publieksevenement, en dat is dan de Nacht van Radio 3 in de Singel geworden met bijvoorbeeld Wannes Van De Velde, een hele nacht Indiase raga’s in de uitzendstudio van Radio 2. En buiten een rijdende beiaard. Jean-Pierre Rondas had een live uitzending aan de vroegere bar van de Singel. En dat bleef maar duren (lacht). Bob De Groof wou toen zelfs het treinstation van Berchem verhuizen naar de Singel, maar die gekheid ging niet door .. ha! Piet Van Roe (toen de grote radiobaas) zei: Als deze avond niet lukt, dan schaf ik Radio 3 af. We hebben die nacht duizenden bezoekers geteld. De deuren van de zalen van de Singel moesten open blijven staan.

Eigenlijk was die Nacht van Radio 3 bedoeld als een eenmalig evenement. We hebben dat dan tien keer herhaald, elk jaar rond midzomernacht. Nadien heeft Nora Nijs mijn producer-stoel overgenomen en verhuisde het geheel naar het Paleis voor Schone Kunsten (nu Bozar).

Op mijn vijfenvijftigste ben ik met vervroegd pensioen gegaan, onder impuls van Bert De Graeve. Die wou driehonderd mensen weg. Of dat niet te vroeg was voor mij? Eigenlijk wel, maar de voorwaarden waren al te gunstig om neen te zeggen. En ik wou meer tijd om te componeren!

Hoe zou je je eigen muziek omschrijven?

Ik doe niet mee aan een experimenteel discours, waar het bijna regel is om altijd nieuw en anders te zijn. Daar mogen geen twee maten hetzelfde zijn. Wat ik probeer te doen, is te praten met de luisteraar, door dingen te herhalen, op te bouwen, uit te werken. Ik hou er van, muzikale ideeën te benadrukken en te ontwikkelen. Zo hanteer je een begrijpelijke muziektaal die wil communiceren met de mensen, in de ogen wil kijken. Ik stel mezelf niet boven een toehoorder/luisteraar. Ik vertrek vaak vanuit een ritmisch en/of een harmonisch idee. Ik probeer een logica op te bouwen, ik wil geen taal hanteren die de luisteraar voor problemen stelt. Misschien schrijf ik oubollige muziek. Dat doet er niet toe. Zolang je maar eerlijk bent. ( Denk aan wat Bela Bartok in 1943 schreef… dat was ook de periode van Rachmaninovs Derde Piano Concerto).

Wat ben je het meest: radioproducer, organisator, bestuurslid of componist?

Ik doe effectief veel verschillende dingen, maar de componist in mij vult wel mijn leven en denken.

De jongste tijd ben ik minder creatief, ik amuseer me vooral: een kwestie van divertimento. Dat houdt uiteraard ook een gevaar in. Als het te gemakkelijk gaat, vertrouw je een beetje teveel op je automatische piloot. Misschien is dat de reden waarom ik eens iets anders wou, een boek schrijven.

Over dat boek wil ik het zo meteen nog even hebben.

Prima. Wat ik nog kwijt wil: op je tachtigste ben je niet meer zo vitaal. Dat geeft me zowaar een zekere rust. Je hebt dat stadium bereikt en je stelt vast: ik heb mooie zaken kunnen verwezenlijken als lesgever en componist. Ik zat ook in de Raad van Bestuur van verschillende commissies bij Sabam, waardoor ik best veel muziek heb zien passeren. Het enige spijtige vind ik dat er zo weinig avontuur in veel van onze concertzalen te beleven valt. Grote of kleine verenigingen: veel uitdaging zit er niet meer in de programma’s. Dat geldt ook voor musici en ensembles. Kijk eens verder dan je neus lang is en blijf niet hangen bij Schubert of Fauré.

In welk genre voel je je het meeste thuis?

Altijd heb ik kamermuziek geschreven. Maar dat komt ook uit noodzaak: als je in België gespeeld wil worden, doe dan geen opera, orkestwerk of symfonie. Omgekeerd geldt vanzelfsprekend ook dat kamermuziekensembles zich meer zouden moeten engageren naar Vlaamse/ Belgische componisten toe.

Waar haal je je inspiratie?

Alles begint met een basisidee, een kleur of een combinatie die je wil uitproberen. Een paar werken heb ik ook in opdracht geschreven. Er zijn zo van die componisten die al vier jaar vooruit plannen om hun opdrachten ingevuld te krijgen. Hoe dat in zijn werk gaat, is me een raadsel. Het hangt er allemaal van af hoe je naar componeren kijkt: ik kijk daar naar als naar een ambacht.

Waar ben je momenteel mee bezig?

Ha, er zitten wat kleinere werkjes in de pipeline. Ik ben Landschappen V aan het herwerken. En verder is er nog werk voor fagotsolo in de maak.

Wie is voor jou de belangrijkste Vlaamse componist?

Eigenlijk een onmogelijke vraag, want nu zou je verplicht voelen om Peter Benoit te zeggen, maar Benoit is voor mij eigenlijk een voorbode voor Mortelmans. Maar laten we daar dan toch ook direct De Boeck en Gilson aan toevoegen.

Laat je je al helpen door artificiële intelligentie om je composities uit te werken?

Neen, daar doe ik voorlopig niet aan mee. Ik blijf enigszins sceptisch. Zal die AI ooit een Für Elise kunnen maken, denk je?

Misschien een Für Miek?

Componeren doe ik alleen, maar mijn vrouw Miek zit méér in mijn partituren dan ze zelf misschien wel vermoedt. Ze is altijd betrokken, geeft altijd commentaar (ik vraag het haar ook na elke creatie: wat is er niet goed aan?). Ze luistert uitermate aandachtig en haar reacties stemmen mij keer op keer tot nadenken.

Nu even over dat boek waar je het al over had. Een muziekboek?

Allesbehalve. Het boek dat ik aan het schrijven ben, is eerder een familiesaga. Over de bijzonder complexe familie Westerlinck. Mijn vader was koster in Leuven. Hij is overleden toen ik drie jaar was. In 1939-1940 werd hij opgeroepen om weer naar het leger te gaan. Hoefde hij in feite niet te doen, want hij had toen al drie kinderen. Hij is toch vertrokken – uit vaderlandsliefde. Zo belandde hij in Toulouse in Zuid-Frankrijk waar ze een nieuw leger wilden vormen. Toen dat leger zich na 18 dagen heeft overgegeven, werden ze gevraagd om Parijs mee te komen verdedigen. Mijn vader was daarbij, en raakte getraumatiseerd door bombardementen en gevangenschap. Op 11 augustus is hij te voet thuisgekomen vanuit Romilly Sur Seine, en hij heeft daar nooit nog over willen praten. Als mijn moeder al eens aandrong, zei hij: Meiske, laat dat potteke gedekt. Ik ben daar intensief mee bezig en hoop over een jaar of zo dat boek te kunnen afronden.

Benieuwd! En nu?

Zolang we curieus blijven, zit het goed.

Eind november start ik met de opnames voor een nieuwe cd. Dat is praktisch altijd een heel gedoe (en duur ook). In het verleden heb ik her en der losse opnames gemaakt. Die wil ik nu samenbrengen, samen met nieuwe piano-opnames.

Op 17 januari is er wat in Gent in de Miryzaal.

Op 30 januari is er een concert in Flagey met uitsluitend Westerlinck op de affiche.

Op 31 januari wordt een cd voorgesteld met ook werk van mij.

In maart 2026 moet ik in Leuven zijn.

En eind maart 2026 hoor je ook muziek van me bij Maene in Brussel.

Plus mijn boek nog natuurlijk.

Veel om naar uit te kijken!

Wilfried Westerlinck, veel succes nog met je muziek en je boek. Heel erg bedankt voor dit fijne gesprek.

***

Het oeuvre van Wilfried Westerlinck in een notendop

* solowerken voor fluit, altfluit, klarinet, trompet, hoorn, tuba, piccolo, altviool, cello, fagot en hobo

* drie sonaten voor piano. Verder losse stukken voor piano vier handen en twee piano’s en solopiano

* drie strijkkwartetten

* losse werken voor strijkkwartet, strijktrio, duo’s voor strijkers, en solowerken voor viool

* vier liedcycli o.a. op teksten van Bertus Aafjes en Paul Van Ostaijen