Is er een strijkkwartet dat beter de geniale, uitzonderlijk mooie, aartsmoeilijke en nog steeds te weinig uitgevoerde strijkkwartetten van Ludwig Van Beethoven beter uitvoert dan het Quator Ebène? Wie de gelegenheid heeft om de vier strijkers live te mogen horen en zien spelen, mag die kans niet door de vingers laten glippen. Klassiek Centraal was er bij.
Voor alles en iedereen: dank aan ‘papa’ Joseph Haydn omdat hij en niemand anders op de idee kwam om met vier strijkers, twee violen, een altviool en een cello, de mensen te verpozen met aangename muziek in de salons van de Esterhazy paleizen. Haydn sprak er over met zijn jonge vriend Wolfgang Amadeus Mozart en die leerde hoe het moest en beter kon. Nog nooit had Mozart zo hard moeten werken om iets te componeren en hij droeg zes kwartetten op aan Haydn. Beethoven luisterde naar die strijkmuziek en die moet hem zeer diep geraakt hebben. Hij zou zich inspireren op beide grootheden, een logische stap want andere componisten haalden helemaal niet dat niveau.
Het Quator Ebène koos voor het ‘Streichquartett F-Dur opus 18/1’. Het gaat door voor Beethovens eerste strijkkwartet wat het niet is. Het zou het tweede zijn. De originele handschriften zijn verloren, maar er bestaan nog kopijen uit Beethovens tijd ook al zou daar al aan gesleuteld zijn door de componist. Hij was niet meteen totaal tevreden van zijn werk, een gekend fenomeen bij geniale artiesten: het is nooit goed genoeg, het kan hier en daar beter en anders weet je wel… Voor ons is het af en kan er in geen geval wat aan gewijzigd worden beste Beethoven. Dit als een van de eerste strijkkwartetten realiseren, dat kan alleen de allerbeste.
Het kwartet is zwaarbeladen. Dat is best te begrijpen, Beethoven leed enorm onder zijn gehoorprobleem dat alleen maar erger werd. Hij was er depressief van en zou niet veel later denken aan zelfmoord waarvoor hij zich van Wenen afzonderde en het aangrijpende Heiligenstädter Testament schreef.
De vier musici, Pierre Colombet (viool), Gabriel Le Magadure (viool), Marie Chilemme (altviool) en Yuya Okamoto (cello) zijn in alle denkbare perfectie op elkaar ingespeeld en vormen gewoon één instrument. De zuiverheid, de brede bogen, het door Beethoven zo verlangde en geëiste gebonden spel, het uitzonderlijk evenwicht, de poëzie, het drama, de opbouw, de frasering, allemaal elementen die helpen het verhaal dat Beethoven hier vertelt te begrijpen. Zijn mededeling, zijn zware emoties: àlles wordt benadrukt. Het kwartet laat de muziek spreken. Wat een luisterervaring. Ze is zo uniek dat, eerlijk gezegd, de twee er op volgende stukken in de schaduw van deze grote Beethoven verdwijnen.
Raphaël Merlin (1982) zijn jongste compositie voor strijkkwartet (2025) is een zoeken tussen hedendaags, avant-garde, klassieke melodie en nieuwe dingen, maar eerlijk, Hij geraakt er niet echt uit. Ik zou het misschien wel programmeren al was het om nieuw werk echt een kans te geven, maar het had, net als het laatste werk van de avond voor de Beethoven moeten komen. Het derde en laatste werk was het strijkkwartet nr. 3 van Tsjaikovski, Een werk waar de componist enkele frustraties en geheime liefde(s?) in verwerkt, het niet mogen zijn wie hij is. Hij is er duidelijk ook op zoek naar iets, soms wat warrig, soms zinnenstrelend. Niet echt een werk waar ik voor gewonnen ben, maar het moet niet allemaal mijn stukje van de taart zijn, toch?
Wie meer Ebène wil en zeker Beethoven met hen, kan het volledige oeuvre strijkkwartetten aankopen, opgenomen in 2020 ter gelegenheid van het Beethovenjaar, een uitgave van Warner Classics.
