Edgar Tinel (1854-1912) is vandaag een vrijwel vergeten Belgische componist wiens werk zelden wordt uitgevoerd. Eind negentiende begin twintigste eeuw was hij nochtans een van de belangrijkste figuren in het muziekleven van ons land.

In de briefroman Caro Giacomo, cher Edgar spiegelt auteur Herman Cole Tinels leven aan dat van Giacomo Puccini, van wie in 2024 de honderdste sterfdag werd herdacht.

Het gaat om een roman, weliswaar gebaseerd op Tinels archieven, maar vooral ook vrij gefantaseerd. Cole schrijft heel beeldend zodat de lezer zich helemaal kan inleven in het reilen en zeilen van de protagonist. De brieven bestrijken de laatste twintig jaar van Tinel, die in 1912 op zijn zesenvijftigste stierf. Het gaat om een zestigtal brieven van Tinel aan Puccini. Daarin komt Tinel ook vaak terug op wat Puccini schreef in zijn reacties en antwoorden aan hem.

Prix de Rome

Net als Tinel is auteur Herman Cole afkomstig uit het Waasland. Hij kon het jaar 2024 niet zomaar laten voorbijgaan, niet alleen honderd jaar na Puccini’s dood, maar ook 170 jaar na de geboorte van Edgar Tinel in Sinaai bij Sint-Niklaas. Doorheen de briefroman is het duidelijk dat de auteur beide componisten bewondert, hoe verschillend ze ook waren. Cole is Italiëkenner, gepensioneerd leraar Italiaans, reisjournalist en ook ereburger van Puccini’s geboortestad Lucca in Toscane.

Geboren in 1854, is Edgar Tinel een typisch product van het oerkatholieke Vlaanderen uit de negentiende eeuw. Hij componeerde vooral religieus geïnspireerde muziek en was de drijvende kracht achter de Ceciliaanse beweging, de hervorming en de zuivering van de religieuze muziek. In 1877 won hij de Prix de Rome, dat wil wat zeggen. Hij liet zich vooral inspireren door Duitse romantici als Schumann en Brahms. Behalve pianist, componist en pedagoog was hij ook inspecteur van het muziekonderwijs, directeur van het Lemmensinstituut en later van het Brusselse conservatorium. Zijn vandaag vergeten oratorium Franciscus was een internationaal succes met meer dan duizend uitvoeringen wereldwijd. Zijn hoofdrol in het Belgische muziekleven leverde hem ook de titel van koninklijke Kapelmeester op. Toen Albert in 1909 koning werd had Tinel goede contacten met de muzikale koningin Elisabeth.

Cafémuziek

Als één van de grote Italiaanse operacomponisten wordt Puccini ook vandaag nog overal ter wereld opgevoerd. Tijdens zijn leven beleefde Puccini grote triomfen in Europa en Amerika. In Tinels brieven horen we de echo van Puccini’s wereldwijde successen en zijn vele reizen. De briefroman is ingedeeld volgens grote werken van de beide componisten, drie van Tinel en zes opera’s van Puccini. Behalve over successen gaat het ook over moeilijkheden en hindernissen in hun levensloop. Soms werd een opera bij de première slecht onthaald. La Bohème werd als een gemakkelijk succes bekritiseerd, in Milaan werd de eerste uitvoering van Madama Butterfly op hoongelach onthaald. De componist Paul Dukas vond Puccini’s Tosca “cafémuziek”.

In gedachten reist Tinel mee met Puccini of geniet hij van de Italiaanse zon en de rust bij het meer bij Lucca, waar Puccini zijn villa had. Hun beider gezinsleven komt uitgebreid aan bod. Met zijn zes zonen had Tinel meer geluk dan Puccini in zijn huwelijksleven. Het einde van de negentiende en begin van de twintigste eeuw is ook een periode van grote technologische vooruitgang, die hier en daar aan bod komt in de correspondentie. Puccini schaft zich een automobiel aan, Tinel schrijft over de vlucht van de broers Wright, de Simplontunnel wordt gegraven, de eerste cinema van gebroeders Lumière, Edisons grammofoon etc.

Tijdsgeest

Alhoewel ze verschillende pogingen deden hebben Tinel en Puccini elkaar nooit in levende lijve ontmoet. Altijd stond er iets in de weg. Met het overlijden van Tinel op zijn zesenvijftigste komt er een abrupt einde aan de briefwisseling in 1912. Twaalf jaar later sterft Puccini aan kanker in een Brussels ziekenhuis.

Anders dan in een klassieke biografie kan de lezer via zijn brieven in de huid kruipen van de protagonist Edgar Tinel. Herman Cole slaagt er bijzonder goed in de Tinels wel en wee, het toenmalige muziekleven en de tijdsgeest te capteren. Niet alleen de beide levens, successen en tegenslagen worden met elkaar verweven, ook de politieke, maatschappelijke, wetenschappelijke en technologische veranderingen van het fin de siècle worden levendig beschreven. Anders dan de titel en de kaft doen vermoeden, gaat enkel om brieven van Edgar Tinel aan Giacomo Puccini, niet omgekeerd. Het is dus een alternatieve biografie van Tinel, aan de hand van gefantaseerde brieven.

Je hoeft geen Pucciniliefhebber te zijn om van dit bijzondere boek te genieten. Dit boek wordt niet verspreid maar is enkel te bestellen in de boekhandel ’t Oneindige Verhaal in Sint-Niklaas, www.oneindigeverhaal.be