Deze voorstelling ging in première op het Zeeland Nazomerfestival in 2022. Het voorbije Hemelvaartweekend was het vier maal te zien in deSingel. Telkens full house.
Het publiek heeft Sidi Larbi Cherkaoui duidelijk in het hart gesloten. Het totaalconcept realiseerde deze outstanding kunstenaar met een paar Vlaamse compagnons de route. Voor de enscenering tekende beeldend kunstenaar Hans Op de Beeck, modeontwerper Jan-Jan Van Essche voor de kostuums en Floris De Rycker schreef muziek voor drie solisten en twee muzikanten.
Sidi Larbi Cherkaoui neemt in deze voorstelling zijn dubbele nationaliteit als uitgangspunt. De Nederlandse politicus Biesheuvel zegt in een van zijn geschriften: “Je wordt geboren in een geschiedenis, een tijdsvak geworpen.” Sidi Larbi Cherkaoui bevestigde zichzelf in het artistieke. De kunsten in het algemeen als recompensatie, perfectie en imperfectie, het rauwe en onversnedene, de hunkerende mens naar schoonheid. Dit alles resulteerde in een rijk geschakeerd leven met een sublieme glans. Hij schoot zich meteen naar de eerste divisie van de hedendaagse dans. Zijn curriculum is inmiddels duizelingwekkend.
Spiegeling
Een man die fundamentele dingen te zeggen heeft vanuit een autobiografische, innerlijke drang. Een dubbele afstamming: Vlaams langs moederskant en Marokkaans door de genen van zijn vader is deels een verrijking, soms ook twee onweersfronten die samen komen en het doen stormen in je hoofd. Hij zei ooit in een interview: “Als migrantenkind heb je meteen het gevoel van tegelijkertijd thuis te zijn en een bezoeker.” Leven is doorgeven. Van kennis en weten, maar ook van gevoelens, warmte en zachtheid. Hij plaatste zijn dubbele nationaliteit in confrontatie en dialoog met elkaar in een kruisbestuiving.
Het leven blijft grijs als je het niet inkleurt. Dat kan zeker niet van deze kunstenaar gezegd worden. Cherkaoui bewandelt de grijze zone tussen lokale verankering en interculturele dialoog. Hij plaatst de rijkdom van zijn multiculturele afkomst in de kijker en ontworstelde zich aan clichés. De scène doet dienst als geheugenpaleis waar verleden, heden en toekomst elkaar treffen in een esthetisch en filosofisch manifest.
Enscenering
Als het doek opengaat zie je een soort veredelde loods met metalen dakspanten en een dakkapel. Een casco omhulsel waarin kamers zijn gemaakt. Grijstinten overheersen. Vooraan rechts is een soort grijs, stoffig stilleven gecreëerd met uitvergrote parafernalia: een kruik, beker, kandelaar, een boek, een doodshoofd…
Een groep van veertien dansers uit alle windstreken (Japan, Amerika, Rusland, Oekraïne, Congo, Canada, Duitsland, Israël, België…) treedt aan in zwart/wit met een penseel in de hand. Ze trekken lijnen in de ruimte op de prachtige klanken van muziekartiest en luitspeler Floris De Rycker en zijn ensemble Ratas del Viejo Mundo. De luit, een typisch Vlaams instrument met als voorganger de Arabische oed. Er wordt gedanst met twee, in groepjes van drie of vier om te eindigen in een soort rondedans. Tussendoor loopt een man met een wierookvat door het huis om het te zegenen en kwade geesten te bannen.
‘Vlaemsch (chez moi)’ heeft iets van pointeïsme. Kort en fragmentarisch worden eigenheden aangestipt, Vlaanderen in de greep van de kerk, de Joden die in Antwerpen hun plek vonden, de scouts, Rubens maakt zijn opwachting en gaat zelfs een gedichtje voordragen dat sterk doet denken aan de stijl en taalvaardigheid van Guido Gezelle. Met mondjesmaat wordt er kleur in de kostuums gebracht in een varia van personages: een verpleegster, een slager, een soldaat, een bruid, een pittig jong meisje, een biersteker…
In een hemelbed rust de mater familias, gestalte gegeven door zangeres Christine Leboutte. Zij is de rode draad doorheen de voorstelling en geeft duiding en commentaar in het Frans en Nederlands. Halfweg de voorstelling hijst ze zich in een harnas als Dulle Griet uit het beroemde schilderij van Bruegel. Ze krijgt het gezelschap van wielertoeristen en trapt zelf goed door op een hometrainer. Een kruisbestuiving op meerdere fronten.
In één, twee, drie wordt een enorme tafel gedekt. Eerst een vierkant, even later wordt het een lange, rechthoekige tafel. Er wordt een tableau gecreëerd dat beelden oproept van het schilderij ‘Het Laatste Avondmaal’. Sidi Larbi Cherkaoui beperkt zich niet alleen tot een indrukwekkende choreografie maar werkt in zijn voorstellingen telkens met attributen. Hier zijn het kaders. Wat er allemaal mee kan puurt Sidi Larbi Cherkaoui tot in de finesse uit. Creëert er zelfs een Wunderkammer mee met familieportretten waar de mater familias met speldeprikjes de ware aard van de personen onthult.
Sidi Larbi Cerkaoui weet het publiek te betoveren en te boeien in een perfecte opbouw van ernstige, lyrische en komische intermezzi. De dansers laten fenomenale dingen zien als lappenpop, een Charlie Chaplin imitatie, een capoeira gevecht, er is ook een sightseeing toer. Hij geeft ook mee dat inmiddels zo’n 32% van de Belgische bevolking migratieroots heeft of een buitenlandse nationaliteit.
Zoals in veel van zijn voorstellingen grijpt hij ook hier terug naar de polyfonie, de verschillende stemmen, zacht, krachtig, hoog, etherisch vibrerend, om elkaar heen wentelend. Er klinken prachtige Arabische en Afrikaanse klanken die emoties losmaken. Tonen die trillen in dezelfde frequentie als de verborgen plekken in je ziel in een culturele reflectie. De rijkdom van andere culturen. Er is oud-Franse muziek, een verknipt Vlaams volkslied en het prachtige driestemmige ‘Mijn platte land, mijn Vlaandrenland’ van Jacques Brel die een haat-liefde verhouding had met Vlaanderen.
Op het einde dragen de dansers weer hun wart/witte outfit, wentelen om elkaar heen, schilderen elkaar in de ruimte. De synergie tussen dans, muziek en zang is indrukwekkend. Sidi Larbi Cherkaoui maakt andermaal het verschil tussen conceptuele kunst en kunst die je gewoon aangrijpt puur door de visuele kracht en de onderliggende boodschap ervan.
