Gouden Label Debuut – Eerst hoorde je de adembenemende stilte van het publiek en dan barstte een applaus los, een staande ovatie van minuten, na het debuut van Martijn Dendievel als dirigent in het Concertgebouw Amsterdam. Hij leidde er het Symfonieorkest Vlaanderen met werk van Chopin met als solist Severin von Eckardstein en werk van Schubert. “We waren erbij!”, zeiden wat oudere mensen die achter mij zaten, “We hebben het meegemaakt. Is hij echt maar 24?”…

Op kerstavond verneem ik van Martijn Dendievel dat hij als dirigent inspringt bij het Symfonieorkest Vlaanderen voor het concert van een paar dagen later, 27 december, in het Concertgebouw Amsterdam. Niet niks, temeer omdat het daar dan ook zijn debuut is als ‘echte’ orkestdirigent (hij is nu assistent bij hetzelfde orkest) en dan nog wel in één van Europa’s bekendste zalen. Er wordt mij de gelegenheid geboden met de orkestbus vanuit Antwerpen mee te reizen om het namiddagconcert te beleven. Mooi zo.

De musici brengen in de heenreis een rustige morgen door. Even een dutje doen tijdens de rit en hé? Zijn we al in Amsterdam?… Koffietje en dan volgt de generale repetitie. Als dirigent van een klein ensemble zag ik Martijn Dendievel al aan het werk, zeer secuur, zeer professioneel (lees hier). Dat was nog wel wat anders dan een volledig symfonisch orkest in het groot romantisch repertoire in een prestigezaal met naam en faam dirigeren. De toon was wat mij betreft gezet, ondanks nog wat schoonheidsfoutjes, bij de generale repetitie. Hier zou straks iets gaan gebeuren waar nog lang over gesproken zou worden. Niet zozeer over de werken op zich, maar over die onbekende jonge dirigent zijn aanpak van die werken, zijn samenwerking met de orkestleden, met de solisten, de versmelting, zijn sprekende gelaatsuitdrukking, zijn nauwgezet aangeven… Eerst nog even middageten en dan? Dan moest ik gaan aanschuiven voor de perskaart. Wat een file! Niet van auto’s, maar van publiek. Bomvolle zaal.

De directeur van het Concertgebouw Amsterdam deelt het publiek mee dat de aangekondigde dirigent ziek is en zich laat vervangen door de jonge Vlaamse dirigent Martijn Dendievel waarvan men nu al zegt dat hij van alle markten thuis is, hier zijn debuut maakt en bovendien vandaag jarig is. Meteen zit de sfeer erin, het publiek applaudisseert de jarige toe als hij, samen met de pianist Severin von Eckardstein het podium betreedt.

Twee gelijke muzikale natuurtalenten betoveren orkest en publiek

Het publiek van heel jong – er zijn kinderen en vele jongere mensen – tot ouder is extra benieuwd natuurlijk, want wat zal deze jonge snaak voor aanpak hebben en wat gaat er gehoord worden? Dat wordt al snel duidelijk. Het pianoconcerto nr. 1 van Chopin valt zo in de smaak dat de mensen zich moeilijk kunnen inhouden en meteen na het eerste deel al warm applaudisseren. Het is mijn indruk dat het geen vergissing is, maar dat het publiek meegezogen wordt met wat het getalenteerde duo, dirigent en pianist, al heeft laten horen (herinner u hoe deze pianist in 2002 de Koningin Elisabethwedstrijd Piano won en alle andere laureaten in de schaduw zette).

De pianist is in zijn sas, net als de dirigent die de dag van zijn jonge dirigentenleven heeft. Ze voelen elkaar perfect aan en dit zorgt voor een warme, vierende, soms zwevende, verliefde, verlangende, enthousiaste jonge Chopin die nog vol jeugdige overmoed het leven tegemoet lacht. Alle elementen die dit concerto rijk is, krijgen we te horen. Groot applaus en bravogeroep vullen de zaal, de pianist dankt met een fragiel bisnummer. Zelf denk ik terug aan zijn laureatenconcert, dat was zoals hier in deze zaal vandaag, pure betovering van de fijnste pianoklanken die je oor kunnen strelen. Dat doet von Eckardstein met grote eenvoud, een bescheiden houding. Het siert hem nog meer.

De voltooide Onvoltooide symfonie van Schubert: Dendievel schrijft geschiedenis…

Nog meer dan het eerste concerto van Chopin zal de uitvoering van Franz Schubert zijn achtste symfonie, onder leiding van Martijn Dendievel, bijblijven. Let op mijn woorden: onze jonge Vlaamse dirigent schreef deze namiddag geschiedenis. Hij plaatste zich zondermeer meteen in de lange rij van wereldvermaarde dirigenten die het podium van het Concertgebouw Amsterdam bestegen en er legendarische concerten gaven. En ja, deze Schubertuitvoering wil ik even legendarisch noemen. Een uiterst zeldzame visionaire interpretatie, vol ontroering, openheid, pakkende solo’s die vloeiend in elkaar in de grootste harmonie overgaan. Dendievel heeft blijkbaar begrepen dat Schubert hier zijn afscheid aan een onvolmaakt leven kenbaar maakt. De veel te jong overleden componist wist maar net dat hij een dodelijke ziekte had.

Verbaast het dan dat hij zijn symfonie zo donker opent, dan de vele liefdevolle, naar hoop en leven verlangende passages die in mineurakkoorden eindigen en met geweld onderbroken worden door een donderend vol orkest? Verbaast het dat deze symfonie maar twee in plaats van vier delen heeft en dat Schubert maar enkele losse deeltjes van het derde deel componeerde? Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat hij dat zeer bewust gedaan heeft, om de onvolmaaktheid van zijn leven te benadrukken. Hij had nog véél te véél in zich en de tijd drong. Doodziek, letterlijk, componeerde Schubert zoveel hij maar kon om toch nog het maximum aan het papier toe te vertrouwen dat allemaal door zijn hoofd ging en dat hij hoegenaamd niet in het graf wilde meenemen. Al die tragedie zit in deze symfonie verwerkt en het is Martijn Dendievel die het beter dan wie ook plaatste.

Na het eerste deel was het secondenlang muisstil in de zaal, niemand durfde het aan te ademen. En na het tweede deel? Dendievel hield de dirigeerstok nog momenten vast om het werk te laten uitdoven… Het publiek was opnieuw oorverdovend stil en dan, dan barstten het applaus en het gejuich los. Minutenlang kregen Dendievel en het orkest dat fenomenaal presteerde een staande ovatie. Begrijp je nu waarom die mensen in het publiek eerbiedig en dankbaar zeiden: “We waren erbij…”?

Martijn Dendievel, onthoudt de naam. Hij is een van die zeldzame grote dirigenten. In naam van al diegenen die deze ontroerende concertnamiddag mochten meemaken, in welke hoedanigheid ook, denk ik te mogen spreken wanneer ik zeg dat over deze dirigent later terecht in zijn curriculum vitae zal geschreven worden: “Dendievel maakte zijn debuut als vervanger in het Concertgebouw Amsterdam op 27 december 2019, het betekende voor hem de doorbraak op de internationale podia”.

De terugreis? Die verliep in alle rust. Voldane, gelukkige musici genoten na van een voor hen even memorabel concert. En ik? Ik dacht na over hoe ik dit nu toch allemaal in een tekst zou moeten gieten. Hopelijk is het gelukt want de mooiste muziek in woorden omschrijven… De Nominatie Gouden Label Debuut, die benadrukt hoe dan ook hoe indrukwekkend dit debuut wel was.

• WAT: Chopin – Pianoconcert nr. 1 in e, op. 11; Schubert – Symfonie nr. 8 in b, D 759 ‘Unvollendete’
• WIE: Symfonieorkest Vlaanderen, dirigent: Martijn Dendievel, piano: Severin von Eckardstein
• WAAR & WANNEER: Concertgebouw Amsterdam, 27 december 2019
• FOTO’S: : © LVM – Klassiek Centraal, mt