**** Die schöne Magelone is de enige liedcyclus in het oeuvre van Johannes Brahms. Het is trouwens een wat hybride liedcyclus, door de afwisseling van lied met tekstpassages. Je hebt er vooral uitmuntende vertolkers voor nodig, en die zijn op deze Sony-opname alvast van de partij.
De opname lag al even op recensie te wachten. Want ik geef toe dat ik het een wat “taaier” stuk vind om door te luisteren dan een “gewone” liedcyclus. Hoe brengen de gewaardeerde bariton Christian Gerhaher en recitant Martin Walser het ervan af met pianist Gerold Huber? Zo goed dat ik vrees dat mijn tot nu toe geliefde opname met tenor Christoph Prégardien, met een evenwel ook zeer mooie vrouwelijke actrice Senta Berger en niemand minder dan Andreas Staier aan de piano, sterke concurrentie krijgt. Aangezien die Teldec-opname trouwens al achttien jaar oud is, ben ik blij met een “vernieuwde” favoriet …
Middeleeuwse liefdesgeschiedenis
Brahms was een bibliofiele natuur en verzamelde teksten van vooraanstaande romantici als Jean Paul, E.T.A. Hoffmann, Joseph von Eichendorff en dus ook Ludwig Tieck. Het sprookje van Magelone kende hij reeds van in zijn jeugd, maar de poëtische versie van Tieck leerde hij pas kennen bij de Schumanns. Brahms was zo gecharmeerd door de romance waarin de Franse Middeleeuwse kleur samenviel met de Duitse romantische sfeer, dat hij bijna de hele novelle op muziek zette als zijn opus 33. De volledige titel geeft beter de charme van de poëzie weer: “Liebesgeschichte der schönen Magelone und des Grafen Peter von Provence”.
Brahms was sterk aangesproken door het fijnzinnige verhaal met de typische “romantische” motieven van de onoverwinnelijke ridder, het heimelijke verwerven van een geliefde en ontvoering, de langdurige verwijdering, het angstige verlangen en de uiteindelijke, gelukkige hereniging van de geliefden. Hij componeerde liederen waarin de sfeer van vervlogen tijden, zijn liefde voor de natuur, de wanhopige liefde en verwarrende betovering leiden tot een complex maar toch homogeen geheel. De muziek is prachtig. Vele van de liederen zijn echte meesterwerkjes.
Ridder Peter is een eenzame zwerver en thuisloze balling, zoals Brahms ook zichzelf dikwijls inschatte. De geliefde Magelone is de deugdzame en verheven jonge dame, van wie hij rampzalig verwijderd raakt. Dan is er de exotische Sulima. Peter bezwijkt bijna voor haar betovering, maar ontkomt dan toch aan haar bekoring, net op tijd om zijn trouwe liefde terug te vinden. Treue Liebe dauert lange …: het is een overtuigend slotlied van de cyclus.
Harmonisch evenwicht
Brahms’ taak om van dit verhaal vol avontuurlijke voorvallen een samenhangend geheel in liedvorm te maken, is zeer veeleisend. De combinatie van voordracht en lied heeft hem veel moeite en tijd gevraagd. Uiteindelijk is de samenhang wonderlijk mooi. De opeenvolging van lied op tekst vloeit hier met recitant Martin Walser en bariton Christian Gerhaher overduidelijk natuurlijk. Dat is zeker een van de grote troeven van de opname. Van bij de inzet charmeert de acteur Martin Walser met zijn licht oud-Duits accent en zijn wat bejaard-klinkende, aandoenlijke stem, die past bij de Middeleeuwse sage. Een echte verhalenverteller, Es war eine Zeit … Hij klinkt eens gezellig en dan weer spannend en aangrijpend. Je luistert met aandacht naar hem. Walser verraadt ook al dat het verhaal van twee geliefden die van elkaar gescheiden raken, goed afloopt, als een echt sprookje.
Gerhaher zingt met zijn typische heldere baritonklank, prachtige dictie en perfect legato. Zijn emotionele inleving is spontaan, nu eens aandoenlijk of romantisch teder (Sind es Schmerzen, sind es Freuden of Ruhe Süssliebchen) en dan weer spannend of opgewonden (Verzweiflung – So tönet denn schäumende Wellen). Pianist Gerold Huber, met wie Gerhaher zowat een vast duo vormt, volgt aandachtig en discreet de verhaallijn. De drie vertolkers laten de variatie aan emoties en kleuren van de verhalende liedcyclus mooi in een harmonisch evenwicht samenvallen. Een geslaagde samenwerking tussen drie uitzonderlijk knappe vertolkers.
- WAT: Johannes Brahms (1833-1897) | Die schöne Magelone
- WIE: Christian Gerhaher en Martin Walser (stemmen), Gerold Huber (piano)
- UITGAVE: Sony Classical 8985311022
