Met Rossini’s Elisabetta, regina d’Inghilterra (1815) onthult De Munt de eerste avond van het tweeluik The Queen and her Favourite/The King and his Favourite. Hiermee zet zij het vooraf geplande Donizetti-project Bastarda in een nieuw licht. Onder leiding van dirigent Francesco Lanzillotta voert het Brusselse operahuis een interessante productie op van Rossini-excerpten vol intrige, verlangen en prachtige Bel Canto-passages.
Rond 1815 was de Italiaanse componist Gioachino Rossini al een internationaal bekende meester. Tancredi (1813) bleek een van zijn beslissende successen. Maar toen hij in Napels aankwam duurde het even voordat het Napolitaanse volk warmliep voor de maestro en zijn composities. De stad, bekend voor zijn eigen geliefkoosde operatradities, had moeite met de nieuwe wind. Voor het Teatro di San Carlo schreef Rossini uiteindelijk Elisabetta, regina d’Inghilterra, een ‘dramma per musica’ in twee akten. Het was met deze opera dat de componist zijn Napolitaans publiek wist te overtuigen.
Kenmerkend voor een compositie van Rossini is een Bel Cantostijl waarop de negentiende-eeuwse romantische opera later zijn grondvesten zou bouwen: lichte en vluchtige passages worden afgewisseld met snelle, technische coloratuursecties. Een reflectief dramatisch moment ontplooit al snel tot een gehaaste beweging waarin dynamiek, spanning en expressieve vocale uitingen elkaar vinden. Finales zijn bij Rossini niets minder dan een wervelwind aan emotie, maar dat betekent niet dat de andere stukken moeten onderdoen. Snelle speelse, maar technisch complexe vocale coloratuur is een van Rossini’s stempels op de Italiaanse Bel Canto-periode van de negentiende eeuw.
Liefde en (on)macht
Wie bij aanvang van Elisabetta’s ouverture en openingsaria vleugen opvangt van Rossini’s andere befaamde opera Il barbiere di Siviglia (1816) zit op het juiste spoor: de componist haalde inderdaad de mosterd bij zijn eigen werk. Desalniettemin vervliegt de uitermate sterke gelijkenis snel ten voordele van een voor Rossini typerend klankenspel op het persoonlijk slagveld van Elisabeth I (sopraan Salome Jicia). Deze ontdekt dat haar geliefde favoriet Leicester (tenor Sergey Romanovsky) al in het geheim getrouwd is met een andere vrouw, Mathilde (sopraan Lenneke Ruiten). De antagonist Norfolk (tenor Enea Scala) manipuleert de Engelse vorstin uit jaloezie voor haar voorkeur, ten nadele van het ongelukkige koppel. Uiteindelijk zegeviert recht en liefde over de wraak van Norfolk. Elisabeth blijft achter met de woorden “Fuggi amor da questo seno / non turbar più il viver mio.” (Laat de liefde uit mijn hart verdwijnen / en mij bij leven niet meer kwellen). Gloriana – een bijnaam van Elisabeth I – zegeviert, maar de vrouw in haar moet haar favoriet afgeven.
De enscenering heeft – in deze bizarre tijd waar publiek en podium soms ver van elkaar verwijderd zijn – de wending van een visueel verhaal genomen. De hoofdrolspeelster, een jong meisje, wordt betrokken bij het verhaal van Elisabetta. Als toeschouwer neemt zij haar plek in, leeft zij zich in, en dirigeert ze zelfs mee. Uiteindelijk speelt zij een actieve, visuele rol in de opera, en geeft ze in een soort pantomime weer wat er gebeurt gedurende de afwisselende operaexcerpten. Dit geeft het concertante scenario een extra dimensie. De vocale laag wordt versterkt door visuele emoties en lichaamstaal. Hiermee nodigt men iedereen uit tot de schouwburg – in de enscenering wordt het kind hartelijk ontvangen en uitgewuifd door Elisabetta –, ook al is de realiteit anders.
Bel Canto-elegantie
Duidelijke hoorbaar zijn de snel opeenvolgende hoge sprongen en heldere coloratuurpassages waarvoor de opera bekend staat. Uit het duet tussen Leicester en de antagonist Norfolk blijkt hoe beiden gewaagde sprongen uitvoeren die de bravoure van een Verditenor benaderen, en dit met de snelheid van een krachtige coloratuurpassage à la Rossini. Er is geen enkel moment waarin technische kracht en uithoudingsvermogen niet aan de orde is in deze productie. Alle uitvoerders, van koor tot solist, brengen deze muziek met een Bel Canto-elegantie die meeslepend is. Bovendien staat vast dat Elisabetta, regina d’Inghilterra in zowel verhaal, als muziek pure en meeslepende Italiaanse charme met zich meedraagt. Ook deze avond was niet minder dan dat. De productie van The Queen and her Favourite is een onderdompeling in de wereld van de Bel Canto van Rossini, en de liefde van de historische Virgin Queen voor de man die nooit de hare zou zijn.
- WAT: The Queen and her Favourite: Gioachino Rossini’s Elisabetta, regina d’Inghilterra (1815)
- WIE: De Munt/La Monnaie
- WANNEER: vanaf 11 maart (livestream beschikbaar tot een week na de première)
- PRODUCTIE: Productie De Munt/La Monnaie (coproductie samen met Shelter Prod en Prospero MM Productions), gezien 11 maart 2021
- UITZENDINGEN: Klara op 24 april 2021, Musiq3 op 24 april 2021
- LINKS: previewgesprek met uitleg over Bel Canto en deze productie
- FOTO’S: © De Munt / La Monnaie
