Memento Mori , gedenk dat je zult sterven, vormt het sluitstuk van een drieluik In Memoriam (2004) en Mea Culpa (2006) rond het thema Verlies. Die eeuwenoude Latijnse uitdrukking werd het uitgangspunt voor een introspectieve voorstelling, die afgelopen zaterdag via streaming kon worden bijgewoond.
Choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui is een gecultiveerde kunstenaar met een holistische kijk op de wereld. Zijn missie manifesteert zich op het filosofische en existentiële niveau. Hij houdt halt en kijkt naar de ons omringende wereld: luistert, observeert, analyseert, reflecteert. Deze voorstelling draait om het vluchtige van het leven en de vraag wat rest na de dood. De Russisch-Amerikaanse schrijver Vladimir Nabokov omschreef ons bestaan treffend: “Un éclair entre deux éternités’, een zucht tussen twee eeuwigheden. De nietigheid van het menselijke bestaan tegenover de kosmische realiteit. Raar maar waar, Nabokov overleed in 1977 ten gevolge van een virus. Nadenken over de dood wekt het besef dat die ons vergezelt van onze eerste schreeuw tot onze laatste adem. Die constante aanwezigheid maakt ons leven tot een groot mysterie. We kijken tegen de dood aan als een massieve duisternis. Alle grote vragen in het leven zijn niet te beantwoorden, we hebben er alleen het gissen naar. Memento Mori wordt hier niet in negatieve of fatalistische zin geïnterpreteerd, maar om het leven te vieren en waakzaam te zijn voor leegte.
Remake voor Ballet Vlaanderen
Cherkaoui creëerde dit werk in 2017 voor Les Ballets de Monte Carlo en herwerkte het in 2018 voor Ballet Vlaanderen. De cirkel is een belangrijk element in deze voorstelling. Ongeveer zoals een priester bij het graf zegt: “Van stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren.” De kringloop, of de cirkel van het leven. Boven de dansers zweeft een lichtkring bestaande uit drie elementen: groot, kleiner en een minuscule kern die los van elkaar kunnen bewegen. Ringen die pal boven de dansers hangen of schuin kantelen als een luifel. Soms lijkt het een aureool, een andere keer een ruimtetuig. Cherkaoui verbindt in deze voorstelling verschillende dansstijlen. Hij laat klassiek ballet de confrontatie aangaan met tango, hiphop en met zijn hoogst individuele vloeibare hedendaagse danstaal in een nadrukkelijke soundscape van de Franse popartiest en multi-instrumentalist Woodkid. Zijn percussie inspireert tot snel pointewerk en militaire formaties waarbij de dansers in strak gelid over het podium marcheren. De voorstelling is opgebouwd in een fragmentaire verhaalstructuur.
De bezetting is groot: met 10 vrouwelijke en 10 mannelijke dansers creëert Cherkaoui op de vibe en ritme van de muziek een wereld die constant in beweging lijkt te zijn. De klassieke stijl wordt vervlochten met het hedendaagse idioom en toont de virtuositeit in verscheidenheid van Ballet Vlaanderen. Een vloeibaar universum waarin de vormen, het aantal dansers, en de bewegingssnelheid constant variëren. De voortdurende transformatie en het schakelen van versnellingen, in een warreling van lichamen die komen en gaan als eb en vloed. Om de paar minuten veranderingen van energie in de ruimte én op de vloer. Zo nu en dan vindt een koppel elkaar, opgenomen in een tedere omhelzing. In deze pandemie waarin we afstand moeten houden ontroert het beeld van een man en een vrouw, twee mensen, die versmelten in een omhelzing door eenvoud, intimiteit en warmte. Daartegenover staan beelden van een technische ingewikkeldheid die imponeren. Lichamen die in elkaar haken, over elkaar heen tollen, hoog boven de hoofden gedragen worden als zoenoffer of de serene tocht naar een laatste rustplaats, straffe lifts, en een indrukwekkende solo met krachtige en katachtige souplesse uitgevoerd door Nini De Vet. Ook de trage bewegingen in de solopartij van principal Nancy Osbaldeston hebben niet alleen een overweldigende grandeur, maar ook een tedere gratie. Een grote groepsknuffel die uiteenvalt wordt gevolgd door de danseressen die op pointes achteruit lopen, op één lijn achter elkaar gaan staan, en met hun armbewegingen het beeld oproepen van de Indische godheid Shiva. De uiterste ring daalt helemaal tot op de speelvloer en wordt een arena waarin de mannelijke viriliteit het accent krijgt, gevolgd door een intimistische klassieke pas de deux tussen Nancy Osbaldeston en Matt Foley, waar na een tijd andere paren bij aansluiten. Een melodie inspireert weer tot een strakke en vinnige tango. Matt Foley krijgt even het podium voor hem alleen. Een danser die door zijn lengte, soepelheid en springkracht altijd imponeert. De anders dansers sluiten weer aan en verdwijnen in de coulissen. In het slotbeeld blijven alleen nog twee dansers over: Matt Foley en Nancy Osbaldeston. Ze worden als het ware opgeslokt door de grootste ring.
Door de ogen van een kind
Er is niets nieuws onder de zon. Cherkaoui schakelt in de loop van de voorstelling ook een spreekkoor in zoals bij de oude Grieken waarin hij zijn dansers laat reciteren uit het werk van Michaël Pollan die o.m. stelt dat we het leven onbevangen moeten zien door de ogen van een kind.
De kostuums van de Antwerpse ontwerper Jan-Jan van Essche zijn overwegend zwart. Ze passen perfect in het plaatje en waaieren soms in perfecte cirkelvormen rond de lichamen. De scenografie werd toevertrouwd aan Amine Amharech, zowel architect, installateur, meubeldesigner als schilder. Het geheel wordt gehuld in een diffuse belichting van Fabiana Picccioli, een apart coloriet dat constant een andere kleurschakering of intensiteit krijgt, fascinerender dan een perfecte tint met daarboven de drie lichtende kringen die ook een eigen leven leiden.
Om dit ballet via streaming zoveel mogelijk tot zijn recht te laten komen werd bovendien veel aandacht besteed aan de beeldmontage.
Sidi Larbi Cherkaoui vertoeft in de hoogste regionen van de kunstscène. Memento Mori is andermaal een knap staaltje van zijn stilistisch kunnen, vol verfijning en speciale effecten en moves, maar mist de geniale sprankeling van vorige creaties. Draaiingen, ritme en snelheid, gesponnen draden in een verhalenweb, zijn de hoofdbestanddelen. Bij aanvang van de voorstelling klinken kinderstemmen in ‘Hello, from the children of planet earth’, zij sluiten ook Memento Mori af. De kringloop is rond.
WAT: Memento Mori
WIE: Ballet Vlaanderen. Choreografie: Sidi Larbi Cherkaoui; Muziek: Woodkid; Scenografie: Amine Amharech; Licht: Fabiana Piccioli; Kostuums: Jan-Jan Van Essche; Dansers: Nancy Osbaldeston, Matt Foley, Nini De Vet, Morgana Cappellari, Anaïs De Caster, Clàudia Gil Cabus, Ruka Nakagawa, Nicha Rodboon, Laurine Muccioli, Shelby Williams, Nicola Wills, Viktor Banka, Claudio Cangialosi, Giovanni D’Agati, Brent Danneels, Daniel Domenech, Mikio Kato, Philipe Lens, Shane Urton, James Waddell, Lateef Williams
GEZIEN: 6 februari 2021, via streaming
FOTO’S: Filip Van Roe
