Dat Oper Frankfurt pas door Opernwelt al voor de zevende keer tot Operahuis van het jaar verkozen werd (2022) valt niet uit de lucht. (Zie Oper Frankfurt opnieuw operahuis van het jaar). Als er een opera op het programma staat die niet zo vaak te zien is, zoals Fedora van Umberto Giordano, loont het dan ook de moeite even naar Frankfurt te reizen.

Passioneel temperament

© Oper Frankfurt

Dat Christoph Loy de regie doet is simpelweg een verlokkende factor om de voorstelling te gaan bekijken. Dat bleek ook dit keer lonend. Het verhaal speelt zich af in het tsaristische Rusland, waar de aristocratische gravin Fedora verstrikt raakt in een misdaadintrige. Giordano was gefascineerd door het personage van Fedora, die hij kon afschilderen als een vrouw met een passioneel temperament, in een milieu van weelde, intrige en dreiging van terreur. Hij heeft het toneelstuk van Sardou gezien, waar Fedora door niemand minder dan het theatericoon Sarah Bernhardt werd vertolkt en hij maakt van Fedora een paradestuk van sopranen met een sterk toneelinstinct.   

Elk bedrijf speelt zich af op een verschillende plaats. Voor het eerste zijn we in Sint Petersburg, waar Fedora wacht op de terugkeer van graaf Vladimir Andreyevich, met wie ze zal trouwen. De graaf komt gewond aan – er is een aanslag op hem gepleegd en hij overlijdt. Overmand door verdriet, zweert Fedora dat ze de zaak zal ophelderen. De verdenking valt op Graaf Loris, die heimelijk vertrokken is.

In het tweede bedrijf is Fedora naar Parijs verhuisd, waar ze een feest organiseert. Een verbannen Poolse pianist, die beweert een neef van Chopin te zijn, vertolkt nocturnes. Fedora heeft ook Graaf Loris uitgenodigd, met de bedoeling hem als dader te ontmaskeren, maar ze wordt stilaan op hem verliefd. Ook Loris is al gezwicht voor de charmes van Fedora, wat een van de belangrijkste aria’s van de opera oplevert, Amor ti vieta. Fedora komt van Loris te weten dat hij Rusland ontvlucht is omdat hij van moord verdacht wordt. Fedora kan nu haar afschuw niet verbergen, maar Loris zegt dat hij in de val gelokt is en dat hij haar de ware toedracht zal vertellen als de gasten weg zijn. Loris bekent dat hij inderdaad haar verloofde heeft neergeschoten, maar dat was wraak omdat hij de minnaar was van zijn vrouw. Hij heeft bovendien een brief in zijn bezit waarin Graaf Vladimir Andreyevich de vrouw verzekert dat zijn huwelijk met Gravin Fedora niets aan hun relatie zal veranderen. De vrouw is ondertussen overleden aan een longontsteking. Fedora is geschokt en laat Graaf Loris bij haar blijven om te voorkomen dat hij in handen van de politie valt. Het bedrijf eindigt met hun liefdesduet, Lascia che pianga io solo.

Het derde bedrijf speelt zich af in Berner Oberland. Fedora en Loris leven gelukkig samen in haar villa. Maar de broer van Loris is veroordeeld voor medeplichtigheid aan de samenzwering tegen de tsaar en terechtgesteld, wat de dood van hun moeder veroorzaakt heeft. De zaak is via een brief van een vrouw uit Parijs aan het licht gekomen. Fedora beseft dat zij de schuldige is. Ze biecht haar verantwoordelijkheid op aan Loris, die haar vervloekt. Fedora neemt gif en sterft in de armen van haar geliefde, die haar toch nog vergiffenis schenkt.

Intelligent en aangrijpend

Christoph Loy past voor zijn regie een soort “eenheidsdecor met variatie” toe. Een woonkamer met sierlijk behang is de constante factor. In het eerste bedrijf is het een sobere setting voor de spanning waarmee Fedora de gebeurtenissen ervaart. Haar opeenvolgende emoties van verwachting, hoop, angst en ontreddering  zien we op de achterwand van het decor als knappe close ups van haar gelaatsuitdrukking. Het visuele accentueert  perfect de vocale expressiviteit van de protagoniste. Het kruis van de russisch-orthodoxe kerk is een opvallend detail in haar outfit. In het tweede bedrijf is het niet alleen een verrassende maar vooral geslaagde vondst om het piano-optreden als een “tweede plan” in het decor te integreren, waardoor opnieuw de essentie van wat de personages beleven op de voorgrond blijft. Ook voor het derde bedrijf is er een handige soort ontdubbeling van het decor met nog steeds de centrale kamer en een projectie van een Zwitsers natuurtafereel. De regie maakt ook gebruik van het realistische eigentijdse detail, dat er gefietst wordt. Loy slaagt erin zijn personenregie zo uit werken dat elke scène zich concentreert op de psychologische evolutie van Fedora en Loris.

Veeleisende vocale partijen en muzikaal idioom

Giordano heeft als veristische toets in elk bedrijf een soort “nationaal idioom” verwerkt in zijn muziek. Russische accenten in het eerste bedrijf, Chopin-parodie in het pianospel van het tweede, de ranz des vaches en volksthema’s in het derde. Onder leiding van Carlo Montanaro laat het orkest deze muzikale stijlkenmerken mooi tot hun recht komen en bovendien een stevige steun bieden voor de veeleisende melodieën vooral van de twee hoofdpersonages. Vooral de strijkers zijn opvallend sterk in efficiënte gevoelsaccenten. Pakkend was de manier waarop Montanaro zijn orkest op de voorgrond plaatste bij het slotapplaus. Sopraan Nadja Stefanoff zingt de veeleisende partij met stevige spinto-sopraan en acteert met een passie die de aristocratie van de gravin overstijgt. Zoals in een echt verismo-drama is ze uiteraard de ster van de voorstelling. De vertolking van de Koreaanse tenor Alfred Kim als Graaf Loris is absoluut van hoog niveau- zeker als je er rekening mee houdt dat het een roldebuut is van een lid van het ensemble – maar soms stoorde het volume van de stem de expressiviteit. De nevenrollen werden stuk voor stuk uitstekend bezet. De voorstelling werd dan ook terecht toegejuicht.

WAT: Umberto Giordano Fedora

WIE: Christoph Loy, regie
Carlo Montanaro, dirigent
Met: Nadja Stefanoff, Alfred Kim, Mikolaj Trąbka, Bianca Tognocchi, Frederic Jost

WAAR: Oper Frankfurt

WANNEER: zondag 15-10-2023
Voorstellingen  20, 28 oktober en 17 november