Wie schrijft Mahler 9, schrijft hoogtepunt in het symfonisch repertoire, en misschien ook hoogtepunt in de programmatie van het Concertgebouw Brugge en zeker hoogtepunt van dat driedaags “Budapest Festival Orchestra festival” in dat Concertgebouw. Ivàn Fischer is er met zijn orkest kind aan huis. Maar een negende symfonie van Gustav Mahler breng je niet elk jaar. Een tiende is er overigens nooit echt gekomen. Hij schreef zelf alleen een openingsadagio uit. De andere delen bleven schetsen. En zelfs die negende is pas na zijn dood in première gegaan. Maar bevat meer dan voldoende verrassingen om het een monument te noemen. Neem nu dat eerste deel. Geen zwaar geschut bij de opening zoals gebruikelijk bij symfonisch werk. Hier wordt het motief ragfijn en helder ingezet door een paar zacht solerende instrumenten, hoorns en dan die harp….. En als het ogenblik komt dat een veelvoud van strijkers invalt, geeft me dat altijd, vergeef me het woord, een kippenvelmoment.
Het tweede deel start haast vrolijk: vibrerend, huppelend, walsend, kortom een boerendans of, beleefder, een Oostenrijkse Ländler. Wervelend komt elke muziekgroep aan bod om het thema te dienen. In het derde deel gaat heel het orkest door op dit elan, allen samen bijna als losgeslagen, maar toch in ‘t gelid gehouden door een immer secure dirigent. De finale is een zwaar door strijkers aangezet adagio. Aangevuld met diepe fagotklanken, donkere hoorns en dan weer alle instrumenten fugatisch, aanzwellend en dan weer wegdeemsterend , aan en af, tot stervenstil toe, innig uitdovend in de laatste streken van de strijkers. Een waarlijk tragisch slot, een afscheid.
Een muzikaal universum. “Panoramisch, contradictorisch, uitdagend en verwarrend als de werkelijkheid” schrijft Marc Delaere terecht in zijn introductietekst. Dat gaat over de componist. Maar wat te zeggen over uitvoerders en dirigent? Ik lees op de achterzijde van de zetel voor mij deze regel uit dat doorlopende “stoelengedicht” van Peter Verhelst: “…waar we geen woorden voor hebben…”. Iets toepasselijker kon er niet staan.
WIE: Budapest Festival Orchestra o.l.v. Iván Fischer
WAT: Gustav Mahler, Symfonie nr.9 in D (1909-1910)
WAAR: Concertgebouw Brugge
WANNEER: 20 mei 2023
