Klassiek Centraal kreeg de toestemming om het artikel ‘Goddelijke Klanken hoorbaar én zichtbaar gemaakt’ over de tentoonstelling zeven eeuwen gregoriaanse handschriften in Vlaanderen, integraal met foto’s te publiceren zoals verschenen in de Dagkrant van KULeuven op 8 september.
Wij zijn de KULeuven hiervoor dankbaar. Het was immers niet mogelijk voor ons om ter plaatse goede foto’s te nemen gezien de lichtgevoeligheid van de onschatbaar waardevolle boeken die getoond worden. Anderzijds was het door de drukte bij de opening moeilijk om behoorlijk nota’s te nemen. Wel zagen we de indrukwekkend boeiende handschriften waaronder het geschiedkundig onnoemenswaardig interessante muziekboek van Hildegard von Bingen dat voor het laatst uit de schuilplaats in de abij van Dendermonde mocht. De tentoonstelling toont een 12-tal handschriften. Niet genoeg zullen sommige mensen denken, maar de kwaliteit overstijgt de kwantiteit. We kunnen niet anders dan alle muziekliefhebbers aanraden deze tentoonstelling te bezoeken al was het maar omdat het bezoek je kan doen stilstaan bij wat vandaag zo vanzelfsprekend is, muziek maken met de computer…
De tentoonstelling is in het geheel – er is meer dan de boeken te zien – van dergelijk uniek belang dat we ze een Gouden Label geven.
Uit de Dagkrant van de KULeuven
De tentoonstelling Goddelijke Klanken in museum M bewijst dat Vlaanderen beschikt over een rijke schat aan oude muziekhandschriften uit de periode tussen 1100 en 1800. De expo toont een exquise selectie uit die manuscripten en laat de bezoeker via een multimediale installatie proeven van de belevingskunst die de Gregoriaanse muziek is.
Goddelijke Klanken is het resultaat van intensief onderzoek door de Alamire Foundation, een samenwerkingsverband tussen K.U.Leuven en Musica, Impulscentrum voor muziek. Voor het tentoonstellingsproject sloot ook Illuminare aan, het Studiecentrum voor Middeleeuwse Kunst van de universiteit.
De expo toont een beperkte maar verhelderende selectie van dertien zeer diverse handschriften, die de evolutie van zeven eeuwen Gregoriaanse muzieknotatie in Vlaanderen blootlegt. Het oudste handschrift toont bijvoorbeeld aan dat de muziek aanvankelijk uit het hoofd werd uitgevoerd: de notatie bestaat uit tekens zonder notenbalken. De grootte van de bronnen nam doorheen de eeuwen toe tot het formaat van grote koorboeken, waaruit een hele groep zangers tegelijk zong. Binnen de selectie is het Antifonarium Tsgrooten een topstuk van wereldniveau. Het werd in 1522 vervaardigd in opdracht van de Norbertijnerabdij van Tongerlo en is rijkelijk verlucht met tekeningen en miniaturen.
Maar deze tentoonstelling maakt de klanken ook hoorbaar én zelfs zichtbaar. Multimediakunstenaar Rudi Knoops ging aan de slag met vier van de getoonde handschriften en maakte audio- en filmopnames van enkele vooraanstaande Vlaamse ensembles. Het resultaat is DIORAMATIZED #2, een indrukwekkende installatie die ongetwijfeld zal bijdragen aan de binnen- en buitenlandse belangstelling voor dit project.
“We vonden het inderdaad belangrijk om alles wat we leerden door wetenschappelijk en artistiek onderzoek om te zetten in een beleving”, zegt professor Bart Demuyt, directeur van de Alamire Foundation. “De bezoeker die midden in de installatie van Rudi Knoops gaat staan, zietrondom zich de zangers, hoort hun ademhaling en zang, de kleine oneffenheden als ze inzetten, en voelt hun reacties op de handbewegingen van de koorleider. Tegelijk maken de uitvoeringen ook het verschil duidelijk tussen de vier getoonde fragmenten uit zangboeken, die uit vier verschillende eeuwen dateren. Gregoriaans is een belevingskunst en dat wordt hier meteen duidelijk.”
Meer muziek uit deze vaak onbekende klankwerelden zal te horen zijn tijdens de derde editie van Passie van de Stemmen, een concertreeks die 30CC parallel met de tentoonstelling organiseert. Op diverse locaties treden vooraanstaande Vlaamse ensembles aan die in deze niche actief zijn. Daaronder klinkende namen als Capilla Flamenca, Psallentes, en de eigen Musicians in Residence van K.U.Leuven: Encantar.
Extra info: Passie van de Stemmen, op 26, 28 en 30 oktober: http://www.30cc.be/programma/festivals/passie-van-de-stemmen
Alamire Foundation: http://www.alamirefoundation.org
