Winterzonnewende met ‘donkere’ Vier Seizoenen van Vivaldi

De wereld is klein al heeft dat op zich niets met de seizoenen en nog minder met de Vier Seizoenen van Vivaldi, te maken. Alhoewel… Zit ik daar op 21 december op vakantie te wezen zijn, bij mij straatarme Romavrienden wiens kinderen me letterlijk beklimmen, in Novi Sad (Servië) in het Veliki Rid waar het winters koud is: -4°c.

De oplader van mijn laptop vergat om vanzelf in mijn koffer te springen en dus ligt die op 21 december al negen dagen op het redactieadres van Klassiek Centraal. Arm zijn ze, ‘mijn’ Roma’s, maar ze hebben internet en een computer. Oud gedoe, maar het werkt. En ja, ik mag even internetten, natuurlijk.

Wat zie ik meteen op Facebook? Nihad Hrustanbegović, de Nederlandse accordeonist van Bosnische afkomst, geeft net vandaag een concert in de oude synagoge van Novi Sad. Jawel, mijn Klassiek Centraal vakantie zit er op want…

Met een vuile broek en dito schoenen – het is niet echt proper in het Veliki Rid waar amper één straat wat verhard is en riolering ontbreekt – trek ik naar de synagoge. De winterzonnewende krijgt zo een onverwachte dagwende voor mezelf en naar zou blijken eveneens voor de accordeonist. Het zal zelfs meer dan een dagwende worden, althans zo ziet het er naar uit, maar daar leest u later alvast meer over.

De synagoge is vandaag een concertzaal met 800 plaatsen, een grote ruime omgeving badend in wit licht. Je zou niet meteen aangeven dat hier evenveel mensen plaats kunnen nemen – en ruim zittend – dan bijvoorbeeld in Studio 4 van Flagey of de Arenbergschouwburg. De 350 aanwezigen op het concert geven niet de indruk dat de synagoge niet echt vol zit, het tegengestelde effect is waar.

Nihad Hrustanbegović komt het podium op en zet zich, concentreert zich op de partituur, neemt diep adem en daar horen we de eerste noten van de Vier Seizoenen van Vivaldi die Hrustanbegović eerder op cd uitbracht. Het resultaat van een eigen transcriptie die volgde na zeer verregaand wetenschappelijk onderzoek over Vivaldi en zijn nog steeds overbekende seizoensmuziek.

We horen een ervaren musicus die vandaag de zenuwen niet kan verbergen. Nadelig omdat het tot een aantal fouten leidt, voordelig omdat er nog meer dan op de opname – voor mij eigenlijk pas nu ten gronde – duidelijk wordt hoe diepzinnig deze Vier Seizoenen wel zijn. De uiterst fijne fraseringen en het soms amper hoorbaar bespelen van de accordeon, de contrasten in de schakeringen en dialogen en o zo veel meer doen me beseffen dat de hedendaagse interpretaties al te veel totaal naast de zaak zitten. We krijgen van de meeste orkestrale en andere uitvoeringen een haastig dreunende Vivaldi te horen, een lelijke mode die veel schade toebrengt aan vooral Vivaldi (wie is er toch mee begonnen en waarom wordt het zo nageaapt?) en die alle zin voor inhoud doet verloren gaan. Bij Nihad Hrustanbegović is het echter anders. Je keert met hem naar Vivaldi’s tijd waar de weergoden meer het leven bepaalden dan vandaag. Een te droge, te warme, te koude, te natte periode? Overstromingen en stormen die oogsten vernielden? Ja de mensen leefden met een altijd aanwezige onrust over de weersomstandigheden. Het is de verdienste van Hrustanbegović dat dit element benadrukt wordt en ons kennis laat maken met waar het werkelijk over gaat.

Na Vivaldi volgt van Arvo Pärt ‘Fratres’. Een werk dat in sfeer aansluit op de donkerste dag van het jaar, de dag van de winterzonnewende. Het ijle past goed bij de vriestemperaturen. Ze doen je verlangen naar de warmte bij de haard die we moeten opzoeken en kijk, een zoektocht is Cinderella van Aleksej Arhipovski. Even zou je denken dat Hrustanbegović zelf iets aan het zoeken is – dat dacht ik toch want ja, zijn uitleg over het werk begreep ik niet, daarvoor is mijn kennis van het Servisch te summier. Hij was dan ook opgetogen toen ik hem na het concert vroeg waar het over ging want dat ik hem voelde zoeken…

Ja, waar was ze toch die Cinderella? Misschien wel op het intimistisch (?) feest dat de Stork Suite – een werk van Nihad Hrustanbegović zelf – is? Nihad nodigt uit en reist even snel de wereld rond met de luisteraar die de Balkanziel van de componist/accordeonist leert kennen. Waarom zou hij zijn afkomst verloochenen? Geen redenen voor en dus legt hij zijn ziel bloot in dit werk.

Het publiek dankt de solist met een uitbundig applaus en krijgt als bisnummer ‘Amelie’ van Jan Thiersen. Meteen is dit het uitbundigste werk en zijn we, samen met Nihad, de zenuwen van de aanvang van dit concert al lang vergeten. We krijgen in ruil een levendig werk dat hoop uitstraalt. Was Amelie de Cinderella die gevonden werd of was het de voorzienigheid van later op de avond, tussen pot en pint in Cafana Vivaldi die aankondigde wat gevonden zou worden? Want in dat café met alleen maar Vivaldi’s naam, maar zeker niet zijn muziek, daar zaten de mensen aan wie te danken is dat ik deze recensie kon schrijven en publiceren. Ja hoor, ze hadden voor mijn laptop een oplader !